چكيده: نظر به اهميت و كاربرد گستردة شبكههاي بيسيم در محيط‌هاي دانشگاهي در كشورهاي پيشرفته و استفاده از آن در خدمات كتابخانهاي، بهره‌گيري از اين فناوري در كتابخانههاي دانشگاهي كشور احساس مي‌شود. اين پژوهش با استفاده از روش پيمايشي، با هدف معرفي شبكههاي بيسيم، به بررسي ديدگاه و نظرات كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز، در به‌كارگيري از اين شبكهها در كتابخانههاي دانشگاهي پرداخت. يافته‌هاي تحقيق نشان داد كه كتابداران تمايل زيادي به استفاده از شبكههاي بيسيم در امر خدمات كتابخانهاي نظير سياههبرداري و قفسهخواني و دسترسي به فهرست عمومي‌پيوسته دارند و گستردگي پوشش وسيع شبكه در كل محيط كتابخانه را خواستار شدند. در حالي‌كه اعضاي هيئت علمي، ضرورت استفاده بيشتر از اين شبكهها در كل محيط دانشگاه و دسترسي به منابع كتابخانهاي از خارج از محيط كتابخانه را خواستار شدند. دركل، با توجه به نتايج حاصل از اين تحقيق ميتوان گفت كه هر چند استفاده از شبكههاي بيسيم در كتابخانهها پديده‌اي تازه و نو ظهور مي‌باشد و هنوز در كشور ما چندان مورد توجه قرار نگرفته و ناشناخته مانده است، اما تمايل كتابداران، پژوهشگران و اساتيد به استفاده و كاربرد آن در محيط‌هاي دانشگاهي زياد است.
كليدواژه‌ها: شبكههاي (محلي) بيسيم؛ كتابخانههاي دانشگاهي؛ اعضاي هيئت علمي؛ كتابداران؛ رايانه‌هاي قابل حمل؛ رايانه‌هاي دستي؛ منابع و خدمات كتابخانهاي؛ دانشگاه شيراز.
1. مقدمه
دوران ما را به درستي عصر اطلاعات ناميدهاند. در انديشة ما «فناوري اطلاعات» به مفهوم گردآوري، سازماندهي و پردازش دادههاي خام به كار مي‌رود، به گونهاي كه از آن «معرفت» جديد توليد شود.
ظهور شبكههاي رايانه‌اي در دهة 70 ميلادي، تمامي‌اسباب و لوازم توليد معرفت و دانش را فراهم كرد و به آن شتابي انفجارگونه داد. قبل از نيمه نخست دهة 1990، شبكههاي محلي و گسترده متفاوت و متعددي وجود داشت و هر يك با پشته پروتكلي[1] خاص خود كار ميكردند. اما در ابتداي قرن 21، از تمامي‌شبكه مبتني بر سيم، تنها يك شبكه باقي مانده و آن هم اترنت[2] است. زيرا تمام شبكههاي گسترده نيز به صورت مجازي به اينترنت پيوستهاند و با آن سازگار شدهاند. با اين حال پيشرفت‌هاي چشمگيري در شاخه‌هاي ديگر رخ داده، كه مهمترين آن حوزة شبكههاي بيسيم بوده است (Tanenbaum 2003, 3).
پيدايش شبكههاي بيسيم امكانات بالقوه زيادي را براي دسترسي به خدمات كتابخانهها به شيوههايي كه پيش از آن به هيچ وجه قابل پيشبيني نبود فراهم آورده است؛ همان‌طور كه ظهور رايانه‌هاي روميزي[3] در دو دهه قبل چنين تحولاتي را به وجود آورد (Foster 1996, 15) .
2. بيان مسأله
امروزه بسياري از كتابخانههاي دانشگاهي در اطلاعرساني و ارائة خدمات خود با مشكلات و معضلات بسياري روبرو هستند كه با به‌كارگيري فناوري شبكههاي بيسيم ميتوان بسياري از آنها را كاهش داد و برطرف كرد. به عنوان مثال:
ú نصب، نگهداري و توسعة شبكههاي سيمي در كتابخانههاي دانشگاهي مستلزم صرف هزينههاي بالايي است؛
ú شلوغي و تجمع كاربران در اطراف ايستگاه‌هاي كاري؛
ú منفعل بودن كتابداران، به‌ويژه كتابدار مرجع، به دليل عدم تحرك و انتظار از مراجعان كه به سوي آنها بيايند؛ در صورتي كه شبكههاي بيسيم كتابداران را مجبور خواهد كرد كه حالت پويا داشته و آنها به سوي مراجعان و دانشجويان بروند؛
ú سياههبرداري و قفسهخواني موجب صرف وقت و نيروي بسيار زيادي از كاركنان كتابخانهها ميگردد؛
ú عدم استفاده مناسب از فضاها و تقسيم نادرست آنها؛
ú هر گونه افزايش رايانه‌هاي روميزي و گسترش ايستگاه‌هاي كاري مستلزم يافتن فضاي مناسب، سفارش رايانه، خريد تجهيزات جانبي، نصب كابل شبكه و صرف هزينههاي بسيار زيادي مي‌باشد (Khalil 2004).
اين تحقيق به دنبال ارائة راه‌حل‌ها و جستجوي راه‌كارهايي در ارتباط با برون رفت از مسائل مورد بحث مي‌باشد.
3. اهدف پژوهش
اهدافي كه اين پژوهش دنبال مي‌كند عبارتند از:
3-1. معرفي شبكههاي بيسيم، بيان مزيت‌ها و امكانات نهاني آنها در كتابخانههاي دانشگاهي؛
3-2. بررسي ديدگاه كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز در به‌كارگيري قابليت‌ها و مزاياي اين فناوري در كتابخانهها؛
3-3. استفاده از نظرات و پيشنهادات كتابداران و اعضاي هيئت علمي به منظور برنامهريزي و تصميم‌گيري بهتر با توجه به نيازها جهت بهره‌گيري و استقرار شبكههاي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي در آينده.
4. اهميت پژوهش
با توجه به اينكه بسياري از دانشگاه‌ها در سرتاسر دنيا به استفاده از شبكههاي بيسيم رو آوردهاند، كتابخانههاي دانشگاهي نيز به عنوان جزئي از مؤسسة مادر خود (دانشگاه)، به اين نياز پي برده و خود را هم‌سوي برنامههاي دانشگاه و سياست سازمان خود قرار داده‌اند.
از طرفي منابع اطلاعاتي و شيوههاي ذخيره و بازيابي اطلاعات دچار تحول و دگرگوني عظيم شده است. در نتيجه، تجهيزات كتابخانهاي از قبيل شبكهها، رايانه‌ها و غيره بايد با اين تغييرات سازگار شوند.
شبكههاي بيسيم با فراهم‌آوري امكان جا به جايي به وسيلة رايانه‌هاي سيار، انعطافپذيري، سهولت و سرعت دسترسي به منابع اطلاعاتي، باعث پويايي خدمات كتابخانه گرديدهاند. اين امر نگرش مراجعان را نسبت به كتابخانه تغيير داده و باعث افزايش محبوبيت كتابخانهها در جوامع شده است.
در اين قسمت به تعريف كلي از شبكههاي بيسيم پرداخته و به صورت اختصاصي بر روي شبكههاي محلي بيسيم تأكيد كرده و سپس به كاربردهاي كتابخانهاي آن اشاره ميگردد.
5. شبكههاي بيسيم
شبكههاي بيسيم همانند ديگر شبكههاي رايانه‌اي عمل مي‌كنند، با اين تفاوت كه به جاي سيم، از هوا (امواج) براي عبور داده‌ها استفاده مي‌شود. فقدان اتصالات فيزيكي و سيمي به اين مفهوم است كه كاربران قادر خواهند بود كه در سرتاسر محيط گردش كنند و از هر نقطه كه بخواهند به شبكه دسترسي داشته باشند .(Liddle & Smitton 2006) سه نوع عمده از شبكههاي بيسيم عبارتند از:
5-1. شبكههاي گستردة بيسيم[4]
5-2. شبكههاي محلي بيسيم[5]
5-3. شبكههاي شخصي بيسيم[6]
6. شبكههاي محلي بيسيم
شبكههاي محلي بيسيم همان خدمات شبكههاي محلي سنتي را فراهم مي‌كنند؛ اما بدون نياز به اتصالات فيزيكي بين رايانه و شبكه. در واقع اين شبكهها به وسيله امواج راديويي، امكان اتصال رايانه‌هاي قابل‌حمل مجهز به كارت‌هاي بيسيم را به شبكة اترنت سنتي فراهم مي‌آورند .(Drew 2003)
7. پيكربندي شبكههاي محلي بيسيم
دو نوع پيكربندي در شبكههاي محلي بيسيم وجود دارد:
7-1. شبكه هاي نظير به نظير:
اين ساده‌ترين نوع پيكربندي شبكههاي محلي بيسيم مي‌باشد. در اين پيكربندي، هر رايانة قابل‌حمل مي‌تواند با داشتن يك كارت شبكه بيسيم با هر رايانة قابل‌حمل ديگري كه در محدوده يكديگر قرار گرفته باشند ارتباط برقرار نمايد (Drew 2006) (شكل 1).
شكل 1. پيكربندي يك شبكة نظير به نظير بيسيم
7-2. شبكه هاي مبتني بر AP:
نوع ديگر پيكربندي شامل استفاده از وسيله‌اي به نام AP است. AP در شبكههاي بيسيم وظيفه فرستادن امواج راديويي به رايانه‌هاي كاربران و دريافت اين امواج از آنها را بر عهده دارد.AP در اصل به‌عنوان پلي ارتباطي بين شبكههاي كابلي ساختمان و شبكههاي بيسيم عمل مي‌كند.
شكل 2. پيكربندي شبكه هاي مبتني بر AP
8. كاربردهاي شبكههاي بيسيم در كتابخانهها
دلايل كتابخانهها براي به‌كارگيري شبكههاي بيسيم بسيار زياد است، به عنوان مثال برخي از كتابخانهها از شبكههاي محلي بيسيم فقط در مكان‌هايي كه سيم‌كشي مشكل و گران است استفاده مي‌كنند؛ برخي ديگر آنها را در مكان‌هايي كه نصب شبكه موقتي است و امكان تغيير مكان و جابجايي شبكه با پائين‌ترين قيمت ميسر مي‌باشد به كار مي‌گيرند؛ بعضي ديگر نيز شبكههاي بيسيم را به منظور راحتي كاربراني كه از رايانه‌هاي دستي[8](Boss 2006). و رايانه هاي قابل‌حمل استفاده مي‌كنند، تدارك مي‌بينند
افزون بر موارد فوق، بسياري از كتابخانهها، دلايل مهم‌تري براي به‌كارگيري شبكههاي بيسيم گزارش كرده‌اند:
بافت ساختمان‌هاي قديمي به نحوي است كه ايجاد شبكههاي كابلي و سيم‌دار و ايستگاه‌هاي كاري را با مشكل مواجه مي‌كند. به عنوان مثال ساختمان «كتابخانة ايالتي آيوا»[9](Commings 1995) . ، در هنگام نصب شبكه، چون از بافتي قديمي و بتوني ضخيم برخوردار بود و متخصصان و برنامه‌ريزان طرح، زمان اندكي در اختيار داشتند و هزينة كابل‌كشي و شبكه‌سازي بسيار گران تمام ميشد، تصميم گرفتند كه از شبكههاي بيسيم براي اين منظور استفاده كنند
از آنجا كه شبكههاي بيسيم از نظر هزينة نصب و نگهداري ارزان‌تر از شبكههاي كابلي مي‌باشند و هزينههاي نصب شبكههاي كابلي به خاطر زمان زيادي كه صرف سوراخ كردن ديوارها و هزينه‌هايي كه صرف نيروي انساني ميگردد بسيار گران تمام مي‌شود، موجب صرفه‌جويي در بودجه مي‌گردند (Breeding 2002).
از مهمترين دلايلي كه براي به‌كارگيري شبكههاي بيسيم در تمام دانشگاه و كتابخانهها گزارش شده، شيوة زندگي سيار دانشجويان و استادان مي‌باشد. بسياري از دانشجويان و استادان با داشتن رايانه‌هاي قابل‌حمل و وسايل بيسيم خود قادرند در نقاط مختلف دانشگاه و كتابخانه با شبكه ارتباط برقرار كنند. بنا به گفته گراهام[10](Graham 2002).، فراهم‌آوري امكانات دسترسي به شبكههاي بيسيم براي گروههاي مجهز به رايانه‌هاي قابل‌حمل، نخستين محرك و مشوق ايجاد شبكههاي بيسيم در دانشكده‌ها و كتابخانههاي دانشگاهي مي‌باشد
برخي از كتابخانهها از شبكههاي بيسيم براي ايجاد آزمايشگاه‌هاي رايانه‌اي سيار[11]AP به يك آزمايشگاه تبديل شود (Drew 2003). استفاده مي‌كنند. اين بدان معني است كه ميتوان آزمايشگاه را از محل كتابخانه به مكان ديگر برد و حتي آن را به محيط كلاس و درس انتقال داد. به اين ترتيب هر اتاق با در اختيار داشتن حداقل يك درگاه شبكه كابلي مي‌تواند به وسيلة يك
در اين قسمت به كاربردهاي مهم شبكههاي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي اشاره مي‌شود:
8-1. سياههبرداري وقفسه‌خواني
با استفاده از شبكههاي بيسيم ميتوان سياههبرداري را به طور مفيد و كارآمدتري انجام داد. به جاي بردن رف‌برگه‌ها در بين قفسه‌ها ميتوان با استفاده از رايانه‌هاي قابل‌حمل مجهز به برچسب‌خوان، كتاب‌ها را بر روي قفسه‌ها اسكن كرد. اين كار به دو روش انجام مي‌شود (McCullough 2003) :
ú اسكن كتاب‌ها بر روي قفسه و ثبت اطلاعات براي مقايسه كردن آتي با پايگاه كتابخانه
ú ارتباط هم‌زمان بيسيم با پايگاه
در اين روش سياههبرداري از دو مرحله به يك مرحله كاهش مي‌يابد. بدين ترتيب كه رايانه دستي يا قابل‌حمل به كارگرفته شده توسط كتابدار، در همان زمان اسكن كتاب‌ها به طور بيسيم با پايگاه ارتباط برقرار مي‌كند.
شركت «Innovative Interface» در حال كار كردن بر روي محصول سياههبرداري بيسيم خود مي‌باشد كه با استفاده از رايانه‌هاي دستي مجهز به برچسب‌خوان، امكان ارسال اطلاعات اسكن شده كتاب‌ها از طريق شبكة بيسيم به خدمت‌دهندة پايگاه كتابخانه و دريافت پاسخ از آن را فراهم كرده است. از اين طريق ميتوان وضعيت مورد به امانت رفته، مفقود شده و مانند آن را به راحتي مشخص كرد (McCullough 2003).
فناوري «RFID» كه در كتابخانهها به كار مي‌رود، مزاياي بسياري نسبت به نظام برچسب امروزي دارد:
ú بر خلاف برچسب كه نيازمند تماس فيزيكي است تا خوانده شود، ريز تراشه‌هاي «RFID» از قابليت اسكن از راه دور برخوردارند.
ú ميتوان اسكنرهاي قابل‌حمل «RFID» (از آنجا كه از قابليت اسكن هم‌زمان مجموعه‌اي از كتاب‌ها برخوردارند) را در بين قفسه‌ها برد و براي سياههبرداري استفاده كرد .(Singh,2006)
از فروشندگان معروف محصولات «RFID» به كتابخانهها، «VTLS»[14].(Singh, Brar & Fong 2006) مي‌باشد كه مدعي است اسكنرهاي قابل‌حمل آن قادرند در يك ثانيه، 20 كتاب را اسكن نمايند. اين شركت هم‌چنين مدعي است كه با استفاده از اين اسكنرها ميتوان يك مجموعه با 250 هزار جلد كتاب را، در كمتر از 4 ساعت اسكن و سياههبرداري كرد
8-2. دسترسي به فهرست عمومي پيوسته[15] از طريقشبكه‌هاي بيسيم
همان‌طور كه كتابخانهها از دهه‌هاي گذشته، فهرست موجودي خود را از طريق واسط‌هاي زبان نشانه‌گذاري فرا متن[16] بر روي شبكة جهاني وب عرضه كردند، هم‌اكنون نيز در جستجوي در دسترس قراردادن فهرست‌هاي خود براي كاربران مجهز به رايانه‌هاي دستي، از طريق وب بيسيم مي‌باشند. به زودي فهرست عمومي پيوستة بيسيم به عنوان جايگزين و مكمل مزيت‌هاي فهرست‌هاي عمومي پيوستة تحت وب خواهند بود.
فهرست‌هاي پيوستة تحت وب، امكان جستجوي مجموعه‌ها را از هر نقطه ـ بدون مراجعه فيزيكي به كتابخانه ـ فراهم كرده و جستجوي مجموعههاي چندين كتابخانه را به‌طور هم‌زمان به وجود مي‌آورند؛ حال آنكه فهرست‌هاي عمومي پيوستة بيسيم، كاربران را از مشكلات دستيابي به فهرست در محل كار و خانه دور كرده و امكان جستجوي فهرست در هر زمان و مكاني را فراهم مي‌كنند. به همين ترتيب مراجعه‌كنندگان به كتابخانه، جستجو و تعيين موجودي را از هر نقطه در كتابخانه انجام مي‌دهند، يا با استفاده از دسترسي به وب بيسيم گسترده، به واسطة خدمات تلفني سيار، امكان جستجوي موجودي، از نقاطي خارج از كتابخانه را نيز پيدا مي‌كنند ( .(McCullough 2003
از مسائل مهم وكليدي در طراحي واسط كاربر[17]Palm يا Handspring) يا از تلفن‌هاي همراه كه از پروتكل كاربرد بيسيم[19].(Embrey 2002) استفاده مي‌كنند را نيز، بايد در نظر داشت. از طرف ديگر سرويس‌دهنده‌هاي وب كه وظيفة خدمت‌رساني به تلفن‌هاي همراه و رايانه‌هاي دستي را بر عهده دارند، از زبان نشانه‌گذاري بيسيم[20] به جاي زبان نشانه‌گذاري فرا متن استفاده مي‌كنند فهرست عمومي‌پيوستة بيسيم، فقدان يك‌دستي در وسايل[18] وب بيسيم مي‌باشد. به عنوان نمونه كاربراني كه با رايانه‌هاي دستي و سامانه‌اي غير از ويندوز كار مي‌كنند (نظير
با اين حال ميتوان واسط كاربر فهرست‌هاي عمومي‌پيوسته را بر روي رايانه‌هاي دستي به گونهاي طراحي كرد كه از قابليت‌هاي مختلف جستجو نظير رسته‌هاي مؤلف، عنوان، شمارة راهنما و ساير مشخصات كتابشناختي مدارك برخوردار باشد كه كاربران قادر باشند با داشتن مشخصات كامل يك مدرك، آن را به راحتي بازيابي نمايند (McCullough 2003).
از نمونه طرح‌هاي موفق در زمينة دسترسي به منابع كتابخانهاي، به وسيلة انواع وسايل دستي بيسيم نظير رايانه‌هاي دستي، تلفن‌هاي همراه، بلك بري[21](West, Hafner, & Faust 2006). و مانند آن، ميتوان به طرح دسترسي بيسيم به منابع كتابخانهاي در كتابخانة «دانشگاه ايالتي بال»[22] در ايالت ايندياناي آمريكا اشاره كرد
8-3. خدمات مرجع گردشي[23]
اگر فلسفة خدمات مرجع فراهم‌آوري امكان دسترسي سريع به اطلاعات در كوتاه‌ترين زمان ممكن و در هر مكان از كتابخانه باشد، ميتوان با استفاده از شبكههاي بيسيم به اين مهم نايل شد. شبكههاي بيسيم با گستردگي پوشش در كل محيط كتابخانه، امكان تحرك و گردش كتابداران مرجع به وسيلة رايانه‌هاي قابل‌حمل يا رايانه‌هاي دستي را فراهم مي‌آورند. آنها قادر خواهند بود خدمات مرجع را به هر نقطه‌اي از كتابخانه منتقل نمايند، از اين طريق ميتوان نوعي همياري[24](Huwe 2003). و ارتباط متقابل بين مجموعههاي رقومي و چاپي ايجاد كرد. دسترسي به مجله‌هاي الكترونيكي و منابع مرجع رقومي در بين قفسه‌ها و مجموعه صورت مي‌گيرد، به اين ترتيب كه كاربران قادر خواهند بود با دسترسي به شبكههاي بيسيم و همراه داشتن دستگاه‌هاي بيسيم در بين مجموعه و قفسه‌ها، هم‌زمان به جستجوهاي متنوعي در انواع منابع الكترونيكي دست زده و با تعيين مشخصات منبع مورد نظر، در صورت امكان آن را به راحتي در اين مجموعة چاپي كتابخانه بازيابي نمايند
خدمت مرجع گردشي كتابداران را از پشت ميزهاي مرجع دور خواهد كرد. آنها با داشتن آزادي و تحرك بيشتر مي‌توانند به راحتي به مكان‌هاي مختلف رفته و خدمات مشاوره‌اي‌ـ‌آموزشي خود را عرضه نمايند تا اينكه منتظر باشند مراجعان جهت كسب اطلاعات به سوي آنها بروند (Pilston 2002).
لازم به ذكر است كه نخستين آزمايش استفاده از شبكههاي بيسيم به منظور خدمت مرجع گردشي، در سال 2003 در كتابخانههاي«دانشگاهA&M تگزاس» به اجرا در آمد. براي اين منظور، استفاده از فناوري صفحه‌هاي رقومي[25](Smith, & Pietrazewski 2004). در دستور كار قرار گرفت كه كتابداران مرجع توانستند با گردش در محيط كتابخانه و سالن‌هاي مطالعه، منابع الكترونيكي مورد نياز دانشجويان را در دسترس آنها قرار دهند
از ديگر طرح‌هاي موفق در به‌كارگيري صفحه‌هاي رقومي در خدمات مرجع گردشي ميتوان به استفاده از اين فناوري در كتابخانة «سالم ساوث ليون»[26](Hibner 2005). در ايالت ميشيگان آمريكا اشاره كرد
8-4. آموزش كتابشناختي[27]
كتابخانههاي دانشگاهي از دير باز به عنوان پشتيباني‌كننده از برنامههاي آموزشي‌ـ‌تحقيقاتي دانشگاه مطرح بوده‌اند و كتابداران با برگزاري جلسات آموزشي استفاده از كتابخانه، نظير جستجو در پايگاه‌هاي الكترونيكي، آشنايي با فهرست عمومي پيوسته، استفاده از نمايه‌ها و چكيده‌ها و مانند آن، به دانشجويان در امر تكاليف درسي و تحقيقات ياري مي‌رسانند. با به‌كارگيري شبكههاي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي ميتوان اين خدمات را سريع‌تر وراحت‌تر در اختيار كاربران قرار داد. به اين ترتيب كه كتابخانههاي دانشگاهي با برگزاري آزمايشگاه‌هاي رايانه‌اي سيار (بيسيم)، قادر خواهند بود تا برنامههاي آموزشي خود را به خارج از كتابخانه و كلاس‌هاي درس برده و در هر مكان و زمان برنامههاي آموزشي خود را عرضه نمايند. در اين صورت دانشجويان ديگر مجبور نخواهند بود كه به اجبار، به محل خاصي جهت آموزش و تشكيل كلاس‌ها بروند. آموزش استفاده از پايگاه‌ها، فهرست‌ها، نمايه‌ها و مانند آن، از هر نقطه‌اي از كتابخانه قابل اجرا است كه اين مسأله سبب انعطافپذيري در امر آموزش و هدايت بهتر دانشجويان در استفاده از كتابخانه ميگردد (Mathias & Heser 2002).
9. پيشينة پژوهش
تاريخچة به‌كارگيري فناوري شبكههاي بيسيم در كتابخانهها به اواسط دهة 1980 ميلادي باز ميگردد. در سال 1984، براون ريگ[28](Brownrigg, Lynch, & Pepper 1984). به همراه لينچ[29] و پپر[30]، قابليت به‌كارگيري فناوري شبكههاي بستهاي راديويي گسترده[31] در خودكارسازي برنامههاي گوناگون كتابخانهاي را آزمايش كردند. نتيجه اين تحقيق آن بود كه موقعيت بستههاي راديويي در آن زمان، براي كاربردهاي شبكهاي ويژهاي كه براي آن تلاش كرده بودند، نامناسب تشخيص داده شد. با اين حال نتايج بيانگر اين مسأله بود كه ضرورت دارد دستگاه‌هاي ويژهاي براي كاربردهاي كتابخانهاي طراحي گردند تا شبكههاي بستهاي راديويي بتوانند نقش مؤثرتري در خودكارسازي خدمات كتابخانهاي ايفا نمايند
نخستين تلاش براي به‌كارگيري شبكههاي محلي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي در نوامبر سال 1993 در كتابخانة «دانشگاه آلاماباي جنوبي»[32](Foster 1995). صورت گرفت. اين طرح با عنوان «كتابخانة بدون سقف»[33]، امكان‌سنجي استفاده از رايانه‌هاي دستي مجهز به مودمهاي سيار در فضاي كتابخانه را بررسي ميكرد
طرح ديگر شبكههاي بيسيم، در پاييز 1994 در «دانشگاه كارنگي ملون»[34](Jacobson 1994).، آغاز شد. اين طرح با نام «وايرلس اندرو»[35]، با هدف عرضة خدمات نظام رايانه‌اي دانشگاه كارنگي ملون (كه به نام اندرو شناخته ميشد) به وسيلة شبكههاي بيسيم بود و خدمات پست الكترونيكي، دسترسي به دادههاي تصويري و صوتي ذخيره شده، انتقال فايل، دسترسي به كتابخانه، پايگاه و خدمات اينترنتي را شامل ميشد
سومين طرح بيسيم، در سال 1995 در «دانشگاه سانتاكروز»[36]Deloughry 1995). كاليفرنيا آغاز شد. محققان با تكميل آزمايش موفقيتآميز شبكة بيسيم، امكان ارتباط پيوسته و هم‌زمان دانشجويان و اساتيد را از نقاط مختلف دانشگاه با يكديگر برقرار كردند (
اين پژوهش با هدف بررسي كتابخانههاي دانشگاهي متشابه (از نظر اندازه و رسالت عملكرد) از لحاظ به‌كارگيري شبكههاي بيسيم و مقايسه تجربيات، مشكلات و موفقيت‌هايي كه هر كدام در عرضة خدمات خود به وسيلة سرمايهگذاري در فناوري بيسيم انجام داده بودند، صورت پذيرفت.
اين تحقيق، با هدف سنجش نظرات و پيشنهادات اساتيد، دانشجويان، كاركنان كتابخانه و مديران به منظور استفاده در امر برنامهريزي و مديريت شبكههاي بيسيم و پيشبيني نيازها و ملاحظات احتمالي در آينده به اجرا درآمد.
اين تحقيق با هدف شناخت، ماهيت و به‌كارگيري تلفن‌هاي همراه در امر آموزش و اطلاعرساني در مؤسسه‌هاي آموزش عالي، سنجش ديدگاه‌هاي افراد و ايدة استفاده از آن در ارائة خدمات كتابخانهاي مطرح گرديد.
10. روش پژوهش
جامعة پژوهش در اين تحقيق پيمايشي، كل كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي شيراز به تعداد 62 نفر و اعضاي هيئت علمي‌دانشگاه شيراز به تعداد 556 نفر بودند، كه با استفاده از نمونه‌گيري كرجسي و مورگان( دياني1382، 109)،تعداد آنها 226 نفر به دست آمد. گردآوري داده‌ها به وسيلة پرسشنامه و متن پيوست آن، كه توضيحاتي دربارة شبكههاي بيسيم، قابليت‌ها و كاربردهاي آن در كتابخانههاي دانشگاهي بيان ميكرد به دست آمد. لازم به ذكر است كه تمامي پرسشنامه‌هايي كه ميان كتابداران توزيع شد جمع‌آوري گرديد، در حالي‌كه از 226 عدد پرسشنامة اعضاي هيئت علمي، 45 عدد از آنها تكميل نگرديد و بازگشت داده شد كه در نتيجه 181 پرسشنامه كه معادل تقريبا 80 درصد نمونة مورد نظر بود به دست آمد.
تجزيه و تحليل داده‌ها به وسيلة آمار توصيفي و با استفاده از نرم‌افزار «اكسل»[49] انجام گرفت، كه نتايج حاصل از آن در قالب جدول‌هاي آماري خواهد آمد.
ú پرسش نخست: دلايل مهم كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي و اعضاي هيئت علمي‌دانشگاه شيراز در مورد به‌كارگيري فناوري شبكههاي بيسيم و موانع و دشواري‌هاي ايجاد اين شبكهها در كتابخانههاي دانشگاهي چيست؟
فراهم‌آوري امكان دسترسي وسيع‌تر كاربران به شبكه، انجام دادن خدمات فني نظير سياههبرداري و قفسهخواني، انعطافپذيري و امكان جا به جايي و دسترسي به فهرست همگاني پيوسته از طريق شبكههاي بيسيم از منظر كتابداران و اعضاي هيئت علمي، از دلايل مهم به‌كارگيري شبكههاي بيسيم در كتابخانهها ارزيابي مـي‌شوند. اين درحالي است كه برگزاري آزمايشگاه‌هاي رايانه‌اي سيار و استفادة كاركنان و گروههاي پژوهشي كتابخانه از شبكه و آموزش كتابشناختي از پايين‌ترين درصدها از ديدگاه هر دو گروه برخوردارند (جدول 1).
جدول 1. درصد فراواني مهمترين دلايل كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز
در استفاده از شبكههاي بيسيم
|
مهمترين دلايل استفاده از شبكههاي بيسيم
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت علمي
|
|
فراهم‌آوري امكان دسترسي وسيع‌تر كاربران به شبكه
|
6/59%
|
2/61%
|
|
امكان دسترسي به شبكة خارج از ساختمان كتابخانة دانشكده/دانشگاه
|
7/38%
|
7/49%
|
|
انعطافپذيري و امكان جا به جايي
|
2/53%
|
9/65%
|
|
درخواست كاربران و دانشجويان
|
6/30%
|
3/30%
|
|
هزينههاي پايين نصب و نگهداري شبكه
|
1/37%
|
1/36%
|
|
انجام دادن خدمات فني نظير قفسهخواني و سياههبرداري
|
58%
|
5/34%
|
|
آموزش كتابشناختي در كتابخانه
|
9/20%
|
24%
|
|
امكان عرضه خدمات اطلاعرساني و مرجع بهتر به كاربران
|
8/33%
|
8/40%
|
|
استفادة كاركنان و گروههاي پژوهشي كتابخانه از شبكه
|
29%
|
7/26%
|
|
دسترسي به فهرست همگاني پيوسته از طريق شبكههاي بيسيم
|
6/51%
|
9/43%
|
|
برگزاري آزمايشگاه‌هاي رايانه‌اي سيار
|
29%
|
9/31%
|
از ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي، عدم احساس نياز به استفاده از اين شبكهها در شرايط فعلي و عدم سرمايهگذاري و آينده‌نگري از عمده‌ترين موانع ايجاد شبكههاي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي مطرح شدند.
اين در حالي بود كه عدم اطمينان به قابليت‌ها و مزيت‌هاي شبكههاي بيسيم از پايين‌ترين رتبه برخوردار گرديد. اين بدان معني است كه ميتوان به قابليت‌ها و مزيت‌هاي استفاده از شبكههاي بيسيم در كتابخانهها اعتماد و اطمينان كرد و اين در صورتي است كه بتوان مسائل امنيتي، سرعت به نسبت پايين و احتمال ناتواني در پشتيباني‌هاي فني را مورد توجه قرارداد و راه‌كارهايي براي رفع اين مسائل پيدا كرد (جدول 2).
جدول 2. درصد فراواني موانع و دشواري‌هاي به‌كارگيري شبكههاي بيسيم از ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز
|
موانع و دشواري‌هاي به‌كارگيري شبكههاي بيسيم
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت علمي
|
|
عدم آشنايي با فناوري شبكههاي بيسيم
|
2/61%
|
1/48%
|
|
عدم اطمينان به قابليت‌ها و مزيت‌هاي شبكههاي بيسيم
|
6/30%
|
8/30%
|
|
عدم احساس نياز به استفاده از شبكههاي بيسيم
|
58%
|
6/58%
|
|
مسائل امنيتي در شبكههاي بيسيم
|
8/33%
|
4/43%
|
|
احتمال ناتواني در فراهم‌آوري پشتيباني‌هاي فني مورد نياز
|
2/32%
|
7/37%
|
|
سرعت پايين شبكههاي بيسيم در مقايسه با شبكههاي كابلي
|
4/35%
|
2/39%
|
|
عدم سرمايهگذاري و آينده‌نگري
|
58%
|
8/63%
|
ú پرسش دوم: نظر كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز در ارتباط با گستردگي و سطح پوشش شبكههاي بيسيم چيست؟
كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي با 5/35 درصد، تمايل خود را به استفاده از شبكههاي بيسيم در كل فضاي داخلي كتابخانه نشان دادند. در حالي‌كه اعضاي هيئت علمي با 5/34 درصد، خواستار استفاده از شبكههاي بي سيم در كل محيط دانشگاه شدند. از ديدگاه كتابداران به ترتيب محوطه‌هاي خاصي از كتابخانه با 2/25 درصد، ساختمان كتابخانه و شعاع محدودي در درون ساختمان دانشكده با 4/21 درصد و كل فضاي دانشگاه با 9/ 17درصد داراي اهميت هستند.
از ديدگاه اعضاي هيئت علمي نيز، به ترتيب محوطه‌هاي خاصي از كتابخانه با 7/15 درصد، كل فضاي داخلي كتابخانه با 5/20 درصد و ساختمان كتابخانه و شعاع محدودي در درون ساختمان دانشكده با 3/29 درصد داراي اهميت هستند (جدول 3)
جدول 3 . درصد فراواني گستردگي پوشش شبكههاي بيسيم از ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز
|
گسترة پوشش شبكههاي بيسيم
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت علمي
|
|
محوطه‌هاي خاصي از كتابخانه
|
2/25%
|
7/15%
|
|
كل فضاي داخلي كتابخانه
|
5/35%
|
5/20%
|
|
ساختمان كتابخانه وتا شعاع محدودي در درون ساختمان دانشكده
|
4/21%
|
3/29%
|
|
در كل فضاي دانشگاه
|
9/17%
|
5/34%
|
ú پرسش سوم: از ديدگاه كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز، در چه محوطه‌هاي خاصي از كتابخانه بيشتر بايد از شبكههاي بيسيم استفاده شود؟
از آن دسته از افرادي كه محوطه‌هاي خاصي از كتابخانه را انتخاب كرده بودند، خواسته شد به اين پرسش پاسخ دهند كه نتايج آن در جدول 4 آمده است:
جدول 4 . درصد فراواني استفاده از شبكههاي بيسيم در محوطه‌هاي خاصي از كتابخانه از ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز
|
محوطه‌هاي خاص كتابخانه
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت علمي
|
|
بخش امانت و گردش مواد
|
2/11%
|
9/8%
|
|
بخش مرجع و اطلاعرساني
|
5/14%
|
2/14%
|
|
در بين مجموعه و قفسه‌ها
|
2/10%
|
5/6%
|
|
بخش خدمات فني
|
6/28%
|
3/10%
|
|
سالن‌هاي مطالعه
|
8/16%
|
8/11%
|
|
بخش‌هاي اداري و حوزة رياست
|
3/7%
|
3/5%
|
|
محوطه‌هاي بيروني ساختمان كتابخانه
|
6/9%
|
6/10%
|
به‌طوري كه ملاحظه مي‌شود، كتابداران تمايل بيشتري براي به‌كارگيري شبكههاي بيسيم در بخش خدمات فني به منظور كارهاي مربوط به قفسهخواني و سياههبرداري دارند. از طرفي اعضاي هيئت علمي خواستار استفادة بيشتر كتابخانه از شبكههاي بيسيم دربخش مرجع و اطلاعرساني مي‌باشند.
وجود شبكههاي بيسيم در سالن‌هاي مطالعه، به جهت اينكه محل گردهمايي دانشجويان براي مطالعة فردي و گروهي مي‌باشد نيز داراي اهميت است. اين مسأله از ديدگاه هر دو گروه در رتبة دوم اهميت قرار گرفت. در اين ميان بخش‌هاي اداري و حوزة رياست از پايين‌ترين رتبه جهت استفاده از شبكههاي بيسيم، از ديدگاه هر دو گروه قرار گرفتند.
ú پرسش چهارم: از ديدگاه كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز، مهمترين عامل در امر برنامهريزي، استقرار و نصب شبكههاي بيسيم در محل‌هاي مناسب و پشتيباني‌هاي فني مورد نياز براي استفاده‌كنندگان از شبكه كدام است؟
از ديدگاه هر دو گروه تيمي مركب از كتابداران، پيمانكار و متخصصان مركز رايانة دانشگاه به عنوان بهترين گزينه انتخاب شدند. پس از آن، متخصصان مركز رايانة دانشگاه با 9/22 درصد از ديدگاه كتابداران و 4/27 درصد از ديدگاه اعضاي هيئت علمي قرار گرفتند. متخصصيني خارج از كتابخانه با 7/16 درصد از ديدگاه اعضاي هيئت علمي در رتبة سوم جاي گرفتند، در حالي‌كه همين گزينه با 5/7 درصد از ديدگاه كتابداران در رتبة آخر اهميت قرار گرفت (جدول 5).
جدول 5. درصد فراواني عوامل مؤثر در امر استقرار، برنامهريزي و نصب شبكه از
ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز
|
عوامل مؤثر در امر استقرار، برنامهريزي و نصب شبكه
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت علمي
|
|
متخصصيني خارج از كتابخانه
|
5/7%
|
7/16%
|
|
متخصصان مركز رايانة دانشگاه
|
9/22%
|
4/27%
|
|
كاركنان موجود در كتابخانهها كه از خبرگي فني برخوردارند
|
3/17%
|
5/12%
|
|
تركيبي از كتابداران، پيمانكار و متخصصان مركز رايانة دانشگاه
|
3/52%
|
4/43%
|
با توجه به نتايجي كه به دست آمد مشخص شد كه كتابداران متخصص به امور فني از ديدگاه كتابداران، با 1/26 درصد در رتبة نخست اهميت قرار دارند. پس از آن پيمانكار و متخصصان رايانة كتابخانه هر كدام به ترتيب با 9/24 درصد و 5/22 درصد قرار گرفتند. مركز رايانه دانشگاه و تارنماي كتابخانه به ترتيب با 2/17 درصد و 3/9 درصد در رتبه‌هاي بعدي جاي گرفتند. نظر اعضاي هيئت علمي‌دانشگاه در مورد اين پرسش بدين گونه بود كه از ديدگاه آنان، پيمانكار با 4/31 درصد در رتبة نخست، مركز رايانة دانشگاه با 3/23 درصد و كتابداران متخصص به امور فني با 8/21 درصد به ترتيب در رتبة دوم و سوم قرار گرفتند. متخصصان رايانة كتابخانه با 3/18 درصد و تارنماي كتابخانه با 2/5 درصد در رتبه‌هاي آخر اهميت جاي گرفتند (جدول 6).
جدول 6. درصد فراواني عوامل مؤثر در ايجاد پشتيباني‌هاي فني از ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز
|
عوامل مؤثر در ايجاد پشتيباني‌هاي فني
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت علمي
|
|
متخصصان رايانه كتابخانه (در صورت وجود)
|
5/22%
|
3/18%
|
|
توسط مركز رايانة دانشگاه
|
2/17%
|
3/23%
|
|
توسط پيمانكار به عنوان نگهدارنده
|
9/24%
|
4/31%
|
|
كتابداران متخصص به امور فني
|
1/26%
|
8/21%
|
|
از طريق تارنماي كتابخانه
|
3/9%
|
2/5%
|
ú پرسش پنجم: بنا به نظرات كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز، مهمترين موارد (وسايل) براي دسترسي به شبكههاي بيسيم كدامند؟
رايانه هاي قابل‌حمل از ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي به ترتيب با 2/61 و 6/66 درصد در اولويت نخست قرار گرفت. رايانه‌هاي روميزي با 5/43 درصد از ديدگاه كتابداران در رتبة دوم و از ديدگاه اعضاي هيئت علمي با 3/29 درصد در رتبة آخر اهميت جاي گرفت. رايانه‌هاي دستي و تلفن‌هاي همراه از نظر كتابداران به ترتيب با 8/37 و 7/26 درصد و از ديدگاه هيئت‌هاي علمي به ترتيب با 4/48 و 5/41 درصد قرار گرفتند (جدول 7).
جدول 7. درصد فراواني مهمترين موارد براي دسترسي به شبكههاي بيسيم از ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي‌دانشگاه شيراز
|
مهمترين موارد براي دسترسي به شبكههاي بيسيم
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت‌هاي علمي
|
|
رايانه هاي كيفي
|
2/61%
|
6/66%
|
|
رايانه هاي روميزي
|
5/43%
|
3/29%
|
|
رايانه هاي دستي
|
8/37%
|
4/48%
|
|
تلفن هاي همراه
|
7/26%
|
5/41%
|
توجه به استفاده از رايانه‌هاي روميزي از ديدگاه كتابداران كه در اولويت دوم قرار گرفت از آن جهت داراي اهميت است كه شايد بسياري از كتابخانههاي دانشگاهي از نظر بودجة خريد رايانه‌هاي قابل‌حمل ناتوان باشند. در صورتي‌كه بسياري از رايانه‌هاي روميزي را ميتوان به وسيلة كارت شبكههاي بيسيم، به شبكه متصل كرد.
ú پرسش ششم: نظر كتابداران كتابخانههاي دانشگاهي و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز در مورد خريد رايانه‌هاي قابل‌حمل توسط كتابخانه، جهت امانت به كاربران در محيط كتابخانه و نحوة تهية كارت شبكههاي بيسيم چيست؟
3/45 درصد از كتابداران با خريد رايانه‌هاي قابل‌حمل جهت امانت دادن به كاربران موافق بودند و اين در حالي است كه 7/54 درصد از آنان با اين مسأله مخالفت كردند.
در مورد نحوة دسترسي به كارت شبكههاي بيسيم، 5/41 درصد از كتابداران امكان تهيه آن از طريق امانت از كتابخانه را بهترين گزينه دانستند. 1/23 درصد خريد از كتابخانه، 3/21 درصد خريد از مركز رايانة دانشگاه و 1/14 درصد گزينه تهيه توسط خود كاربران را انتخاب كردند.
اين پرسش از ديدگاه اعضاي هيئت علمي نتيجة ديگري داشت. بدين ترتيب كه 8/52 درصد از آنان موافق خريد و به امانت دادن رايانه‌هاي قابل‌حمل، هم در محيط كتابخانه و به گفته خودشان هم در فضاي خارج از كتابخانه نيز بودند، در حالي كه 2/47 درصد از آنان مخالفت كردند.
در مورد نحوة دسترسي به كارت شبكههاي بيسيم، 2/32 درصد از اعضاي هيئت علمي امكان خريد از مركز رايانة دانشگاه را در اولويت دانستند. تهيه توسط خود كاربران با 2/27 درصد، خريد از كتابخانه با 1/24 درصد و امكان تهية كارت شبكه از طريق امانت از كتابخانه با 5/16 درصد در رتبه‌هاي بعدي جاي گرفتند (جدول 8).
جدول 8 . درصد فراواني ديدگاه كتابداران و اعضاي هيئت علمي دانشگاه شيراز در مورد نحوة دسترسي به كارت شبكههاي بيسيم
|
|
كتابداران
|
اعضاي هيئت علمي
|
|
از طريق امانت از كتابخانه
|
5/41%
|
5/16%
|
|
خريد از كتابخانه
|
1/23%
|
1/24%
|
|
خريد از مركز رايانة دانشگاه
|
3/21%
|
2/32%
|
|
تهيه توسط خود كاربران
|
1/14%
|
2/27%
|
مخالفت بيشتر كتابداران در مورد خريد و به امانت‌دهي رايانه‌هاي كيفي را شايد بتوان به خاطر كمبودهاي بودجه‌اي يا خطر به سرقت رفتن رايانه‌هاي قابل‌حمل از كتابخانه دانست. با توجه به اينكه اعضاي هيئت علمي تمايل به استفاده از شبكههاي بيسيم در كل فضاي دانشگاه را دارند، خريد از مركز رايانة دانشگاه را، راه بهتري جهت دسترسي به كارت شبكههاي بيسيم دانستند.
11. نتيجه‌گيري
دركل با توجه به نتايج حاصل از اين تحقيق ميتوان گفت كه هر چند استفاده از شبكههاي بيسيم در كتابخانهها پديده‌اي تازه و نوظهور مي‌باشد و هنوز در كشور ما چندان مورد توجه قرار نگرفته و ناشناخته مانده است، اما تمايل كتابداران و پژوهشگران و اساتيد به استفاده و كاربرد آن در محيط‌هاي دانشگاهي زياد است.
اينجا بايد به اين مسأله توجه داشت كه استفاده از شبكههاي بيسيم به مفهوم كنار گذاشتن و عدم استفاده از شبكههاي كابلي و سيمي نيست، بلكه ميتوان از آن به عنوان تكميل‌كنندة مجموعه شبكههاي كابلي در كتابخانه نيز استفاده كرد. بنابراين با توجه به نوع نيازها، كاربردها و شرايط ميتوان الگوهاي استفاده از شبكه را تعيين كرد. به‌طور حتم در اماكني كه كمبود رايانه‌هاي روميزي وجود دارد و گسترش شبكه و سيم‌كشي مقرون به صرفه نمي‌باشد، يا در شرايطي كه انعطافپذيري و جا به جايي كاربران مطرح بوده و يا نوع خاصي از خدمات را در نظر داشته كه نتوان آنها را به وسيلة شبكههاي كابلي و سيمي‌برآورده كرد، استفاده از شبكههاي بيسيم پيشنهاد ميگردد.
از آنجايي كه زيرساخت‌ها و بستر اين فناوري در كشور ما وجود دارد و بسياري از سازمان‌ها و شركت‌ها، اين شبكهها را به كار گرفته‌اند هنوز هيچ كتابخانهاي كه در امر خدمات خود از اين شبكهها استفاده كند، وجود ندارد و جاي خالي استفاده از اين فناوري در كتابخانههاي دانشگاهي احساس مي‌شود. اميد است كه در آيندة نزديك بتوان با توجه به تغيير و تحولات عظيم فناوري اطلاعات و ارتباطات در دنياي امروز، با تعيين نيازها، اهداف، اولويت‌ها و برنامهريزي دقيق شاهد استفاده هر چه سريع‌تر از اين فناوري در كتابخانههاي دانشگاهي كشور باشيم.
12. پيشنهادهاي پژوهش
با توجه به اينكه هر تحقيقي بر اساس ماهيت و هدف خود به جنبه‌اي خاص از يك موضوع مي‌پردازد، بنابراين ضروري است كه ديگر جنبه‌هاي يك موضوع جهت پژوهش‌هاي آينده نيز مد نظر قرار گيرند. از اين جهت كه موضوع استفاده از شبكههاي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي، موضوعي جديد و قابل ملاحظه است، شايسته است كه پژوهش‌هاي ديگري بر روي ساير جنبه‌هاي اين پديدة نوظهور صورت پذيرد، كه در زير به برخي از آنها اشاره مي‌شود:
12-1. از آنجا كه نقش كاربران و مراجعان به عنوان عاملي مهم و تعيين‌كننده در تدوين خط‌مشي و سياست‌هاي مربوط به مديريت و برنامهريزي در هر كتابخانهاي مي‌باشد، ضرورت انجام پژوهشي مشابه به منظور بررسي و سنجش ديدگاه و نظرات دانشجويان و كاربران كتابخانههاي دانشگاهي در زمينة استفاده از شبكههاي بيسيم در اين كتابخانهها، احساس مي‌شود.
12-2. در صورت استقرار و نصب شبكههاي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي انجام تحقيقي به منظور سنجش ميزان رضايت كاربران و كتابداران از راه‌اندازي شبكههاي بيسيم، ارزيابي كيفيت و نوع خدمات ارائه شده و مشكلات و مسائل مربوط به استفاده از اين شبكهها، امري ضروري مي‌باشد.
12-3. در صورتي كه كتابخانههاي دانشگاهي، مايل به خريد و امانت دادن رايانه‌هاي قابل‌حمل بيسيم در كتابخانههاي خود باشند، يا به انجام آن در كتابخانههاي خود اقدام كرده باشند تحقيق و پژوهشي در مورد نحوه و كيفيت برنامة امانت رايانه‌هاي قابل‌حمل بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي و مسائل و مشكلات مربوط به آن داراي اهميت مي‌باشد.
در پايان مناسب است كه كتابداران، گزارش‌هايي از تجربه‌هاي موفقيتآميز نصب و استقرار شبكههاي بيسيم در كتابخانههاي دانشگاهي را تهيه و در اختيار يكديگر و ساير كتابخانهها قرار دهند، تا بتوان از اين گزارش‌ها جهت برنامهريزي بهتر، در جهت به‌كارگيري از شبكههاي بيسيم بهره برد.
13. فهرست منابع
دياني، محمد حسين. 1382. گلوگاههاي پژوهش در علوم اجتماعي. مشهد: كتابخانه رايانه‌اي.
Abdul Karim, Nor Shahriza, Siti Hawa Darus, & Ramlah Hussin. 2006. Mobile phone applications in academic library services: A students' feedback survey. Campus-Wide Information Systems 23(1): 35-51.
Barnett-Ellis, Paula & Charnigo Laurie. 2005. Wireless networks in medium-sized academic Libraries: A national survey. Information Technology and Libraries 24(1): 13-21.
Boss, Richard W. 2006. Wireless LANS. American Library Association. TECH NOTES.
Breeding, Marshall . 2002. A hard look at wireless networks. Library Journal Net Connect 127(12): 14-17.
Brownrigg, Edwin B., Clifford A. Lynch, & Rebecca L. Pepper. 1984. Packet radio for library automation. Information Technology and Libraries 3: 229-244.
Commings, Karen .1995. Wireless technology brings the state of library of Iowa online. Computers in Libraries15(10): 26-27.
Deloughry, Thomas J. 1995. No wires: An alternative to cabled computing passes a test at Santa Cruz. The Chronicle of Higher Education 7: 15-16.
Drew, Bill. 2003. Wireless networks: New meaning to ubiquitous computing.“The Journal of Academic Librarianship 29(2): 102- 106.
Drew, Bill . 2006. How it works.
Dugan, Robert E. 2001. Managing laptops and the wireless network at the Mildred F. Sawyer Library. The Journal of Academic Librarianship 27(4) : 295-298.
Embrey, Theresa Ross . 2002. Today's PDAs can put OPAC in the palm of your hand. Computers in Libraries 22(3): 14- 22.
Foster, Clifton Dale . 1995. PDAs and the library without a roof. Journal of Computing in Higher Education 7: 85- 93.
Foster, Clifton Dale. 1996. A wireless future: College and university libraries unplugged. Proceedings of the 1996 CAUSE Annual Conference: Broadening our horizons: Information, services, technology: 15.
Graham, Rebecca A. 2002. Wireless use in libraries. Library Hi Tech 20(2): 237-240.
Hibner, Holly. 2005. The wireless librarian: Using Tablet PCs for ultimate reference and customer services: A case study. Library Hi Tech News 22(5): 19-22.
Holden, Hugh A. & Margaret Deng. 2005. Taking pro-action: A survey of potential users before the availability of wireless access and the implementation of a wireless notebook computer lending program in an academic Library. Library Hi Tech 23(4): 561-575.
Holden, Hugh, & Ma Lei Hsieh. 2007. The state of wireless laptop lending programs: A survey of academic libraries. Library Hi Tech 25(2): 260-275.
Huwe, Terrence k. 2003. Casting a wider net with roving reference. Computers in Libraries 23(3): 34-36.
Jacobson, Robert L. 1994. Carnegie Mellon U. urged to exploit technological advances. The Chronicle of Higher Education: 26-27.
Jones, Michael L.W., Robert H. Rieger, Paul Treadwell, and Geri K. Gay. 2000. Live from the stacks: user feedback on mobile computers and wireless tools for library patrons. Proceedings of the fifth ACM conference on digital libraries. United States: San Antonio, Texas: 95-102.
Khalil, Mounir A. 2004. Vision to reality: Applications of wireless laptops in accessing information from digital libraries: End-user viewpoints. Library Hi Tech News 21(7): 25-29.
Kwon, Myoung-ja Lee, & Aline Soules. 2003. Laptop Computer Services. SPEC Kit 275 ,Washington, D.C.: Association of Research Libraries Office of Leadership and Management Services 11: 15-17.
Liddle, Deborah & Stuart Smitton. 2006. Wireless Networks. Networked Services Policy Taskgroup Series. UKOLN.
http://www.ukoln.ac.uk/public/earl/issuepapers/wireless.html. (accessed Apr 13, 2006)
Mathias, Molly Susan, & Steven Heser. 2002. Mobilize your instruction program with wireless technology. Computers in Libraries 22(3): 24-30.
McCullough, Jhon. 2003. Redesigning library applications for PDAs: ILS vendor perspective. Library Hi Tech 21 (4): 393-399.
Pilston, Anna klump. 2002. Wireless laptops for library instruction. Library Hi Tech News 19(3): 24-26.
Rasinghani, Mahesh. S. 2002. Wireless library aids student productivity. T H E Journal 30(4): 24-25.
Singh, Jay, Navjit Brar, & Carmen Fong. 2006. The state of RFID applications in libraries. Information Technology and Libraries 25 (1): 24-32.
Smith, Michael M., Barbara A. Pietraszewski. 2004. Enabling the roling reference librarian: Wireless access with Tablet PCs. Reference Services Review 32(3): 249-255.
Tanenbaum, Andrew S. 2003. Computer Networks. 4th edition. Upper Saddle River. NJ: Prentice Hall PTR
West, Mark Andy, Arthur Hafner, Bradly D. Faust. 2006. Expanding access to library collections and services using small screen devices. Information Technology and Libraries 25(2): 103-107.
منبع: پژوهشگاه اطلاعات و مدارك علمي ايران