پنجم شعبان(ششم مرداد) برابر است با سالگرد ولادت چهارمين پيشواي شيعيان امام زين‌العابدين(ع). به همين مناسبت «ايبنا» مروري دارد بر مهمترين كتاب‌هايي كه در سال‌هاي اخير درباره سجاياي اخلاقي و دوران زمامداري اين امام همام تأليف و منتشر شده‌اند..
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، علي‌بن حسين‌بن علي‌بن ابيطالب(ع) مشهور به سجاد، چهارمين امام شيعيان در پنجمين روز از ماه شعبان سال 38 هجري قمري متولد شدند. امام سجاد(ع) فرزند امام حسين(ع) و شهربانو، دختر يزدگرد سوم پادشاه ايران، بودند كه در زمان فتح ايران توسط مسلمانان به اسارت گرفته شدند، سپس بر اساس انتخاب خود به عقد امام حسين(ع) درآمدند.

امام زين العابدين(ع) زماني ديده به جهان گشودند كه زمام امور در دست جد بزرگوارشان امام علي بن ابيطالب(ع) بود. آن حضرت سه سال از خلافت علوي و حكومت چند ماهه امام حسن(ع) را درك كردند. امام سجاد(ع) در عاشوراي 61 هجري قمري حضور داشتند و در آن واقعه به صورتي معجزه‌آسا نجات يافتند و پس از شهادت پدرشان امام حسين(ع) مسووليت زمامداري شيعيان از جانب خدا بر عهده ايشان گذاشته شد.

«ابومحمد» و «ابوالحسن ثاني» از كنيه‌هاي امام چهارم(ع) و «زين‌العابدين»، «سجاد»، «سيد العابدين»، «زكي»، «امين» و «ذو الثّفنات» از القاب ايشانند.

دوراني كه امام سجاد(ع) در آن زندگي مي‌كردند، همه ارزش‌هاي ديني دستخوش تحريف و تغيير قرار گرفتند و احكام اسلامي بازيچه دست افرادي چون ابن زياد، حجاج و عبدالملك بن مروان بود. در سايه چنين وضعي آشكار بود كه تربيت ديني مردم تا چه اندازه تنزل كرده و ارزش‌هاي جاهلي چگونه احيا شده است، به طوري كه دو خطر بزرگ هجوم فرهنگ‌هاي متنوع بيگانه و رواج تجمل پرستي جامعه اسلامي را تهديد مي‌كرد.

امام سجاد(ع) توانستند از دعا براي بيان بخشي از عقايد خود استفاده و بار ديگر تحركي در جامعه براي توجه به معرفت و عبادت و بندگي ايجاد كنند. دعاي حضرت نشان دهنده اين مطلب است كه هرچند همه امكانات مبارزه از يك نفر گرفته شود و به فرض اين كه تنها هم باشد، باز هم مسووليت تلاش و كوشش از او سلب نمي‌شود و بايد از دعا به عنوان سلاح مبارزه در راه حق استفاده كند.

صحيفه سجاديه از گنجينه‌هاي ارزشمند دعاهاي حضرت سجاد(ع) است و كانوني از معارف بلند الهي در ابواب مختلف است كه مي‌توان آن را ابزار رساي فرهنگي براي مقابله با هجوم فرهنگي دانست، هجومي كه خلفاي ناشايست باب آن را گشوده بودند.

بي‌ترديد اگر اين حركت ارزشمند فرهنگي در كنار گستره فرهنگي ديگر امامان نبود، اين مهاجمان فرهنگي اثري از اسلام ناب محمدي(ص) باقي نمي‌گذاردند. اهل دانش اذعان دارند كتاب صحيفه سجاديه از نظر ارزشي، سومين كتابي است كه در صدر اسلام پس از قرآن كريم و نهج البلاغه پديد آمد و مانند نسيم صبا در اطراف و اكناف عالم منتشر شد. از اين رو دين‌پژوهان و علاقه‌مندان به اين حوزه به آن توجه خاصي دارند.

دعاهاي صحيفه علاوه بر حسن بلاغت و كمال فصاحت بر عالي‌ترين مضامين، عبارات و علوم الهي نيز اشارت دارد. زيبايي، شكوه و قدرت روحي كه در تعبيرات روح پرور آن به كار رفته و طرق مختلفي كه در اوقات گوناگون در مقام فروتني و توسل در پيشگاه الهي و درود و ثنا بر خداوند انتخاب شده، بالاترين شاهد و دليل بر اين است كه صدور آن از مقام امام معصوم(ع) قطعي است و احدي دست رد و انكار بر آن نزده و نام آن شهره آفاق و فروغش بر اكناف جهان گسترده است تا آنجا كه هرگز شك و ترديد در آن راه ندارد.

به دليل جايگاه والاي دعاهاي امام سجاد(ع) در اين كتاب، بزرگان علم و ادب سه نام «اخت القرآن»، «انجيل اهل‌بيت(ع)»، «زبور آل محمد(ص)» را بر آن نهاده‌اند كه گوياي جايگاه رفيع اين كتاب عظيم الشان است.

صحيفه سجاديه هر چند سراسر دعا و نيايش است و تمام مطالب آن به عنوان راز و نياز انسان با پروردگار خويش ارايه شده، ولي تأمل و تحقيق در گستره مفاهيم و معارف آن به وضوح نشان مي‌دهد كه دعاهاي آن فراتر از مناجات هاي فردي و راز و نيازهايي است كه يك انسان در خلوت تنهايي خود و در بحران مشكلات زندگي، با خداي خويش دارد.

همانگونه كه در بسياري از كتاب‌ها آمده است و بزرگان ديني نيز به آن اعتراف دارند، صحيفه، مدرسه‌اي است كه معلم آن امام چهارم(ع) است و اين معلم است كه با اين كتاب جهانيان را در تمام اعصار درس مي‌دهد و هر كس را در حد توان و قدرتش و به اندازه تكليف و استعدادش به مقامي كه بايد برسد، مي‌رساند.

امام سجاد(ع) در زمينه سياسي نيز اقدامات فراواني را انجام دادند. مردم مسلمان عصر امام عليه السلام به علت تبليغات و فعاليت‌هاي سياسي و فرهنگي حكومت‌هاي نامشروع در برابر حقايق سياسي و مذهبي در نهايت جهالت و بي‌ديني به سر مي‌بردند و بدعت‌ها و عقايد گمراه‌كننده و باطل به عنوان احكام و عقايد مذهبي، مورد اعتقاد و عمل مسلمانان قرار گرفته بود. در چنين شرايطي، بزرگ‌ترين و مهم‌ترين مسووليت امام سجاد عليه السلام، احياي مجدد اسلام ناب محمدي(ص)، تبيين جايگاه امامت و رهبري اهل‌بيت عليه السلام، مبارزه با جهالت سياسي و مذهبي مردم و تربيت مجاهدان واقعي بود.

امام زين‌العابدين عليه السلام مي‌بايد در برابر حقايق سياسي اسلام روشنگري مي‌كردند. به‌ويژه درباره امامت، رهبري و افشاگري عليه حكومت‌هاي غاصب و ظالم و ترويج فرهنگ جهاد و شهادت لازم بود كه شيعيان و مسلمانان را براي مبارزه و جهاد عليه ظلم، بدعت و گمراهي آماده مي‌ساختند. آن حضرت موفق شدند در سخت‌ترين شرايط با استفاده از ظريف‌ترين شيوه‌هاي تبليغاتي و مبارزاتي در دستيابي به اهداف خويش موفق و پيروز شوند.

در كتاب «تشيع در سير تاريخ» اثر سيدحسين محمدجعفري آمده است: «بررسي جامع گزارش­ها و روايات تاريخي اعم از شيعه و سني نشان مي­دهد كه زين­العابدين(ع) به طوركلي به سبب شايستگي­ها و امتيازات فوق­العاده، مانند عبادت طولاني، پرهيزگاري و بخشندگي و سخاوت، پيوسته مورد احترام وسيع مردم قرار داشت. پرهيزگاري ايشان درجه والايي داشته است؛ زيرا مايل نبودند كه تقوا و زهد خود را نمايش دهند. وقتي كه با مردمي كه ايشان را نمي­شناختند به سفر مي‌رفتند، مي‌كوشيدند همچنان ناشناس بمانند و از فرزند پيامبربودنشان بهره‌برداري نكنند و خويشتن را بر ديگران برتري ندهند.»

مطالب گوناگوني از مكارم اخلاقي امام سجاد(ع) در كتاب‌ها آمده است، محمدتقي مدرسي در كتاب «امامان شيعه و جنبش­هاي مكتبي» نوشته است: «امام به مردم سرمشق مي­دادند. ايشان داراي باغي بودند كه پانصد درخت خرما داشت و حضرت شب و روز مشغول نماز بودند و در كنار هر درخت، دو ركعت نماز مي­گزاردند. ابوجعفر باقر(ع) فرموده است؛ "علي­بن الحسين همچون اميرالمومنين علي(ع) در يك شبانه­روز هزار ركعت نماز مي­گزاردند." حضرت هنگام قيام در نماز رنگشان تغيير مي­كرد. قيامشان هنگام نماز قيام يك بنده ذليل در برابر مقام ربوبيت بود. اعضاي ايشان هنگام نماز از ترس خداوند عزوجل به لرزه مي­افتاد. هنگامي كه حضرت اقامه نماز مي­فرمودند، گويي كه آخرين نماز است و ديگر براي ابد فرصتي براي نماز ندارد. امام روزي مشغول نماز بود كه ردايش از دوشش به زمين افتاد، حضرت تا پايان نماز ردا بر تن راست نكردند، در اين هنگام يكي از اصحاب از اين عمل حضرت سوال كرد، حضرت فرمودند؛ "آيا نمي­داني در مقابل چه كسي قرار داشتم؟"»

در اين زمينه مقام معظم رهبري، آيت­الله سيدعلي خامنه­اي، در كتاب «پيشواي صادق» نوشته‌اند: «دوران زندگي امام سجاد با فعاليتي آرام و زير پرده و در جهت سازندگي افراد صالح و قوام بخشيدن به طرز فكر شيعي در ذهن پيروان و مبارزه با تحريف­ها همراه بود. در واقع، گام نخستين در راه آرمان تشيع، يعني تحقق‌بخشيدن به نظام اسلام و ايجاد حكومت علوي، به وسيله آن حضرت برداشته شده است. اين روش به ظاهر مسالمت­آميز، به هيچ­وجه موجب آن نشد كه امام خود و يارانش هميشه از آسيب قهر و كين دستگاه قدرت بني­اميه در امان بمانند.»

حضرت امام سجاد عليه السلام در 25 محرم سال 95 هجري قمري در سن 56 سالگي مسموم شدند و به شهادت رسيدند. آن حضرت در واقعه كربلا 23 سال داشتند. مرقد شريف ايشان در مدينه در قبرستان بقيع كنار قبر امام حسن مجتبي عليه السلام است. دوران امامت 35 ساله ايشان مصادف با دشوارترين دوران ظلم و خفقان امويان (از يزيد تا وليد بن عبدالملك) بود.

درباره كرامات و سجاياي چهارمين پيشواي امامت و ولايت كتاب‌هاي زيادي تأليف شده است، مهمترين اين آثار در سال‌هاي اخير عبارتند از:

ـ گزيده رساله حقوق امام سجاد(ع)/ مجمع ديني صادقيه/ انديشه پويا /1381

ـ دعاي ابوحمزه ثمالي از امام سجاد(ع)/ محمدعلي سلطاني، عباس آيتي / امام عصر (عج) / 1381

ـ زندگاني امام سجاد(ع)/ منصور كريميان/ اشرفي / 1381

ـ سيره علمي و عملي امام سجاد(ع)/ ابراهيم بابايي آملي/ نجبا / 1382

ـ جهاد امام سجاد(ع)/ موسي دانش، محمدرضا حسيني (مترجم)، حميدرضا شيخي (مترجم)، سيدجلال قيامي ميرحسيني (مترجم)/ آستان قدس رضوي، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي / 1382

ـ داستان هايي از زندگاني امام سجاد(ع)/ محمود حكيمي/ نامك / 1382

ـ سيره الامام زين العابدين(ع)/ سيدصادق حسيني شيرازي/ ياس زهرا (س) / 1382

ـ الامام علي بن الحسين زين العابدين(ع)/ سيدهاشم موسوي/ فرهنگ مشرق زمين /1383

ـ لالايي معصومين؛ امام زين العابدين(ع)/ فرشته منعمي، رضوان داستانپور/ ايران نگين/ 1383

ـ معجزات امام سجاد(ع)/ حبيب الله اكبرپور، حميد عجمي (مترجم)، محبوبه درويشان حقيقي(مترجم)/ الف /1383

ـ زندگاني حضرت امام سجاد(ع)/ حميدرضا كفاش/ عابد / 1383

ـ داستان‌هايي از اخلاق و رفتار امام سجاد زين العابدين(ع)/ علي ميرخلف‌زاده/ محمد و آل محمد(ص) / 1383

ـ تاريخ اسلام در عصر امامت امام سجاد و امام باقر(ع)/ سپهر انديشه/1383

ـ شرحي بر خطبه امام سجاد(ع) در نزديكي مدينه/ غلامعلي نعيم آبادي/ توسعه قلم / 1383

ـ آهوي غمگين، داستان‌هايي از زندگي امام سجاد(ع)/ مجيد ملامحمدي/ بوستان كتاب قم/ 1383

ـ داستان زندگي امام سجاد(ع)/ محمدحسين صلواتيان، اميرمهدي مرادحاصل، رضا شيرازي/ پيام نور / 1383

ـ ترجمه رساله حقوق امام سجاد(ع)/ محمدجواد مولوي نيا/ امام عصر (عج)/1383

ـ دعاي عرفه حضرت امام سجاد(ع)/ غلامرضا ياسي‌پور (مترجم)/ حسينيه ارشاد / 1384

ـ در قله سجود حضرت امام سجاد(ع)/ مهدي مرادحاصل، شهرام عظيمي (نقاش)، زهرا شهبازي (ويراستار)/منادي تربيت / 1384

ـ ترجمه و شرح رساله الحقوق امام سجاد(ع)/ محمد سپهري/ دار العلم / 1384

ـ ترجمه و شرح كوتاهي بر خطبه امام سجاد(ع)/ عليرضا داورزني/ بيان الحق/ 1384

ـ شرح خطبه امام سجاد(ع) در مسجد جامع شام/ احمد نورائي يگانه قمي/ دار التفسير/ 1384

ـ زلال نيايش؛ ترجمه و شرح موضوعي صحيفه سجاديه نيايش عارفانه امام سجاد(ع) در ستايش خداوند/ سيدجواد هاشمي/ نيلوفرانه/ 1384

ـ شخصيت و سيره امام سجاد، امام باقر، امام صادق، امام كاظم و امام رضا(ع)/ قدر ولايت / 1384

ـ يكصد و ده حديث از امام سجاد و امام باقر(ع)/ محمدحسين مجاهد (گردآورنده)/ فقه/ 1384

ـ داستان‌هاي امام سجاد(ع) و صادقين(ع) برگرفته از بحارالانوار/سيدجعفر حسيني (تهيه و تنظيم)/ دار الثقلين / 1384

ـ امام سجاد(ع)؛ از ولادت تا اسارت تا شهادت/ صديقه زارع مولايي/ نسيم كوثر / 1385

ـ امام سجاد(ع) قهرمان مبارزه با تهاجم فرهنگي/ غلامعلي پارسا/ الف / 1385

ـ سپهر سبز ستايش؛ قصه زندگاني امام سجاد(ع)/ جواد نعيمي/ جليل / 1385

ـ انوار هدايت؛ چهل حديث معتبر در موعظه و حكمت به ضميمه صحيفه امام سجاد(ع) پيرامون زهد/ موسسه پيام امام هادي(ع) (تهيه و تنظيم)/ پيام امام هادي(ع) / 1385

ـ حقوق از ديدگاه امام سجاد(ع)؛ شرح رساله الحقوق/ قدرت الله مشايخي/ انصاريان / 1385

ـ صحيفه كامله سجاديه انشاء حضرت علي بن الحسين، زين العابدين امام سجاد(ع)/ غلامعلي صفايي (مترجم)، حمزه اكبري (خطاط)/ قدر ولايت / 1385

ـ نقش تبليغي حضرت امام سجاد(ع) در حادثه كربلا/ بختيار كرمي/ اوحدي/ 1385

ـ كرامات و مقامات عرفاني امام سجاد(ع)/ سيدعلي حسيني قمي/ نبوغ / 1385

ـ زينت عبادت‌كنندگان حضرت امام سجاد(ع)/ حسين صالح، غلامرضا آبروي (ويراستار)، فاطمه نصيري فرد (تصويرگر)، سعيد گاييني (تصويرگر)/ حضور / 1385

ـ امام سجاد(ع) از ديدگاه اهل سنت/ علي باقر شيخاني/ مركز پژوهش‌هاي اسلامي صدا و سيما /1385

ـ فروغ عاشورا در گفتار امام سجاد(ع)/ مهدي عبداللهي (تهيه و تنظيم)/ پيام امام هادي (ع)/ 1385

مهربان ششم امام سجاد(ع)/ مجيد ملامحمدي، محمدحسين صلواتيان (تصويرگر)/ پيام آزادي، كتاب‌هاي پرنده / 1385

ـ مباني تربيت از نگاه امام سجاد(ع)/ مسعود صفايي مقدم/ رسش / 1386

ـ باغ آسمان؛ چهل قصه از زندگي امام سجاد(ع)/ ناصر نادري، محمدحسين صلواتيان (نقاش)/پيام محراب / 1386

ـ رساله شريفه حقوق حضرت امام سجاد عليه السلام/ /علي اصغري همداني (مترجم)/ سلسله / 1386

ـ آيين بندگي، ترجمه رساله حقوق امام سجاد(ع)/ علي بن الحسين(ع)، صادق حسن زاده (مترجم)/ كيش مهر/ 1386

ـ امام زين العابدين(ع)/ سيدكاظم ارفع، قاروني (ويراستار)/ فيض كاشاني / 1386

ـ مثل آسمان؛ امام سجاد(ع)/ مهدي وحيدي صدر (شاعر)، فرشته منعمي (نقاش)/ عروج انديشه / 1386

ـ اسوه علم و دانش؛ امام سجاد(ع)/ سعيد قانعي/ چلچله / 1386

ـ رساله حقوق امام سجاد(ع)/ علي شيرواني (مترجم)/ دارالفكر / 1387

ـ پيغمبر عاشورا؛‌ امام سجاد(ع)/ مهدي وحيدي صدر/ جامعه القرآن الكريم/ 1387

ـ يادگار كربلا؛ امام سجاد(ع)/ عباسعلي سپاهي يونسي، سيما بروجردي (تصويرگر)/ انصار/ 1387

ـ امام سجاد(ع)/ مهدي وحيدي صدر/ عروج انديشه / 1387

ـ نگاهي بر زندگي امام سجاد(ع)/ محمد محمدي اشتهاردي/ مطهر / 1387

ـ بهترين پرهيزكاران؛ زندگينامه امام سجاد عليه السلام/ محمد ناصري / مدرسه / 1387

ـ‌ عابدترين پدر دنيا؛ امام سجاد(ع)/ علي عباسي، سيما بروجردي (تصويرگر)/ منتظران ظهور/ 1387

ـ امام سجاد(ع)؛ پس از بلاي كربلا/ سپيده خليلي، سعيد رزاقي (تصويرگر)/ لوح دانش/ 1387

ـ مناجاتي از امام سجاد(ع)؛ دعاي ابوحمزه ي ثمالي/ اصغر صادقي (مترجم)، سيدعلي رضوي (ويراستار)/ آفاق / 1387

ـ منتخب رساله حقوق امام سجاد (ع): شرح نراقي/ علي محمد حيدري نراقي/ مهدي نراقي / 1387

ـ مجموعه با علي يا علي؛ امام سجاد(ع)/ فريبا كلهر، عليرضا گلدوزيان (تصويرگر)/ به نشر / 1387

ـ مصائب الاوليا(ع) مقتل چهارده معصوم؛ امام سجاد (ع) تا امام عصر/ اصغر تاجيك وراميني/ پيام آزادي / 1387

ـ حيات پاكان؛ داستان‌هايي از زندگي امام حسن مجتبي، امام حسين و امام سجاد(ع)/ مهدي محدثي/ بوستان كتاب قم / 1387

ـ عرفان عرفه؛ ترجمه و شرح و تفسير موضوعي دعاي عرفه امام حسين و امام سجاد(ع)/ قادر فاضلي/ فضيلت علم/ 1387

ـ توحيد مفضل؛ تركيب شده با رساله حقوق امام سجاد عليه السلام/ محمدباقربن محمدتقي مجلسي/ تكسوار حجاز / 1387

ـ عجايب و معجزات شگفت انگيزي از امام سجاد(ع)؛اثبات حقانيت مذهب تشيع/ واحد تحقيقاتي گل نرگس(عج)/ شميم گل نرگس / 1387 


منبع: ايبنا