سوم تيرماه، اولين روز ماه رجب و سالروز ولادت با سعات پنجمين اختر تابناك آسمان امامت و ولايت، امام محمدباقر(ع) است، به همين مناسبت «ايبنا» مروري داريم بر مهترين كتابهايي كه در سالهاي اخير درباره كرامتها و مقام علمي اين امام همام منتشر شدهاند. امام محمدباقر عليهالسلام روز جمعه، اول رجب سال 57 هجري قمري در مدينه به دنيا آمد. پدرشان، امام ساجدان و زينت عبادتكنندگان، حضرت سجاد عليهالسلام و مادرشان ام عبدالله، دختر امام حسن عليهالسلام است و ايشان از اين جهت نخستين كسى هستند كه هم از نظر پدر و هم از نظر مادر، فاطمى و علوى به شمار ميروند.
امام پنجم در علم، زهد، عظمت و فضيلت، سرآمد همه بزرگان بنىهاشم بودند و مقام بزرگ علمى و اخلاقى ايشان را همگان تصديق ميكردند. تا حدي روايات و احاديث، در زمينه مسايل و احكام اسلامى، تفسير، تاريخ اسلام و انواع علوم، از آن حضرت به يادگار مانده است كه تا آن روز از هيچيك از فرزندان امام حسن و امام حسين (ع) برجا نمانده بود.
رجال و شخصيتهاى بزرگ علمى آن روز و نيز عدهاى از ياران پيامبر(ص) كه هنوز درحال حيات بودند، از محضر آن حضرت(ع) استفاده مىكردند.
جابربن يزيد جعفى و كيسان سجستانى(از تابعين) و فقهايى چون ابن مبارك، زهرى، اوزاعى، ابوحنيفه، مالك، شافعى و زياد بن منذرنهدى از آثار علمى «باقرالعلوم» بهرهمند شدند و سخنان آن حضرت(ع) را بىواسطه و گاه با چند واسطه نقل كردهاند.
كتابها و تأليفات دانشمندان و مورخان اهل تسنن نظير طبرى، بلاذرى، سلامى، خطيب بغدادى، ابونعيم اصفهانى و آثاري چون موطا مالك، سنن ابى داود، مسند ابى حنيفه، مسند مروزى، تفسير نقاش، تفسير زمخشرى و ... كه از مهمترين كتابهاي جهان تسنناند، از سخنان پرمغز پيشواى پنجم سرشارند.
كتابهاي شيعه نيز در زمينههاى مختلف از سخنان و احاديث حضرت باقر(ع) غني است و هر كس كوچكترين آشنايى با اين كتابها داشته باشد، اين معنا را تصديق مىكند.
آوازه علوم و دانش امام باقر(ع) چنان اقطار اسلامى را پر كرده بود كه لقب «باقر العلوم» به معناي گشاينده دريچههاى دانش و شكافنده مشكلات علوم را به ايشان داده بودند.
ابن حجر هيتمى در اين زمينه نوشته است: «محمد باقر(ع) به اندازهاى گنجهاى پنهان معارف و دانش را آشكار ساخته، حقايق احكام و حكمتها و لطايف دانش را بيان نموده كه جز بر عناصر بىبصيرت يا بدسيرت پوشيده نيست و از همين جاست كه وى را شكافنده و جامع علوم، و برافرازنده پرچم دانش خواندهاند.»
عبدالله بن عطأ كه يكى از شخصيتهاى برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام(ع) بود، درباره مقام علمي ايشان، گفته است: «من هرگز دانشمندان اسلام را در هيچ محفل و مجمعى به اندازه محفل محمد بن على(ع) از نظر علمى حقير و كوچك نديدم. من "حكم بن عتيبه" را كه در علم و فقه مشهور آفاق بود، ديدم كه در خدمت محمد باقر(ع) مانند كودكى در برابر استاد عاليمقام، زانوى ادب بر زمين زده ،شيفته و مجذوب كلام و شخصيت او گرديده بود.»
امام باقر(ع)در سخنان خود، اغلب به آيات قرآن مجيد استناد ميكردند و از كلام خدا، شاهد مىآوردند و مىفرمودند: «هر مطلبى گفتم، از من بپرسيد كه در كجاى قرآن است تا آيه مربوط به آن موضوع را معرفى كنم.»
امام پنجم شيعيان شاگردان برجستهاى در زمينههاى فقه، حديث، تفسير و ديگر علوم اسلامى تربيت كردند كه هر كدام وزنه علمى بزرگى به شمار مىروند. شخصيتهاى بزرگى چون محمد بن مسلم، زراره بن اعين، ابو بصير، بريد بن معاويه عجلى، جابربن يزيد، حمران بن اعين و هشام بن سالم، از تربيت يافتگان مكتب آن حضرتند.
پيشواى پنجم در دوران امامت خود با زمامداران و خلفايى چون وليد بن عبدالملك (86-96)، سليمان بن عبدالملك (96-99)، عمر بن عبدالعزيز (99-101)، يزيد بن عبدالملك (101-105) و هشام بن عبدالملك (105-125) همعصر بودند.
اين خلفا به استثناى عمر بن عبدالعزيز ـ كه شخصى بهنسبت دادگر و نسبت به خاندان پيامبر(ص) علاقهمند بود ـ همگى در ستمگرى، استبداد و خودكامگى دست كمى از نياكان خود نداشتند، به ويژه نسبت به پيشواى پنجم همواره سختگيرىهايي داشتند.
امام محمدباقر(ع) سرانجام در هفتم ذيحجه سال 114 هجرى در سن 57 سالگى در مدينه به وسيله هشام مسموم شدند و چشم از جهان فروبستند و در قبرستان معروف بقيع در كنار قبر پدر و جدشان، به خاك سپرده شدند. دوران امامت آن حضرت هيجده سال به طول انجاميد.
درباره كرامات، شخصيت و مقام علمي پنجمين امام شيعيان(ع) كتابهاي فراواني به رشته تحرير در آمده است، برخي از آنها ـ كه در سالهاي اخير منتشر شدهاند ـ عبارتند از:
ـ زندگاني امام محمد باقر(ع)/ منصور كريميان/ اشرفي/ 1381
ـ زلال معرفت، پژوهشي در زندگاني امام محمد باقر(ع)/ محمدباقر طاهري/ گلستان ادب/ 1381
ـ نخستين انديشههاي شيعي تعاليم امام محمد باقر(ع)/ ارزينا لالاني، فريدون بدرهاي(مترجم)/ فرزان روز/ 1381
ـ داستان زندگي امام محمد باقر(ع)/ اميرمهدي مرادحاصل، رضا شيرازي/ پيام نور/ 1382
ـ داستانهايي از اخلاق و رفتار امام محمد باقر(ع)/ علي ميرخلف زاده/ محمد و آل محمد (ص)/ 1383
ـ زندگاني چهارده معصوم، امام محمد باقر(ع) / علي نوري/ جهانتاب /1383
ـ تاريخ اسلام در عصر امامت امام سجاد و امام باقر(ع)/ سپهر انديشه/ 1383
ـ پيروز ميدان، راه خوشبختي، داستاني از زندگاني حضرت امام باقر(ع) و حضرت امام صادق(ع)/ خشايار قاضي زاده، منصور كريميان/ فارابي /1383
ـ يكصد و ده حديث از امام سجاد و امام باقر(ع)/ محمدحسين مجاهد (گردآورنده)/ فقه/ 1384
ـ سيري در زندگاني امام محمد باقر(ع)/ سيدمحمد صالحي/ معيار انديشه / 1384
ـ امام محمد باقر(ع)/ فرشته منعمي (تصويرگر)/ ناصر محمدي (تهيه و تنظيم)، رضوان داستانپور(شاعر)/ اكرام/ 1385
ـ مردي كه اسرار سرزمينها را ميدانست؛ زندگينامه امام محمد باقر(ع)/ محمود پوروهاب، پژمان رحيمي زاده(نقاش)/ مدرسه / 1385
ـ حيات پاكان؛ داستانهايي از زندگي امام محمد باقر(ع)، امام جعفر صادق(ع) و امام موسي كاظم(ع)/ مهدي محدثي/ بوستان كتاب قم / 1385
ـ باران و كوير؛ نگاهي نو به زندگي و زمانه امام باقر(ع)/ كمال سيد، حسين سيدي ساروي(مترجم)/ نسيم انديشه / 1385
ـ امام باقر(ع) الگوي زندگي/ حبيب الله احمدي/ فاطيما/ 1385
ـ پرسشهاي مردم و پاسخهاي امام باقر(ع)/ احمد قاضي زاهدي، محمدحسين رحيميان(مترجم)/ حاذق/ 1386
ـ حضرت باقرالعلوم عليه السلام/ فضلالله كمپاني/ مفيد / 1386
ـ منشور نينوا؛ شرح و تفسيري بر زيارت عاشورا رهآوردي از امام باقرالعلوم(ع)/ مجيد حيدريفر/ مسجد مقدس جمكران /1386
ـ شكافنده علم؛ امام محمد باقر(ع)/ سعيد قانعي/ چلچله/ 1386
ـ چهل داستان و چهل حديث از امام محمد باقر(ع)/ عبدالله صالحي/ مهدي يار/ 1387
ـ بخشنده بود و دانا؛ امام محمد باقر(ع)/ عباسعلي سپاهي يونسي، سيما بروجردي (تصويرگر)/ انصار / 1387
ـ ديدار و گفتوگوي صميمانه با فجر دانشها حضرت امام محمد باقر(ع)/ مصطفي نيلي پور/ قلم نو/ 1387
ـ زندگاني باقرالعلوم حضرت محمد بن علي(ع)/ سيدمحمدتقي مدرسي، محمدصادق شريعت (مترجم)/ محبان الحسين (ع) / 1387
ـ امام باقر(ع)/ مهدي وحيدي صدر، منقذ موسوي(تصويرگر)/ عروج انديشه/ 1387
ـ عجايب و معجزات شگفتانگيزي از امام باقر(ع)؛ اثبات حقانيت مذهب تشيع/ واحد تحقيقاتي گل نرگس(عج) / شميم گل نرگس /1387
ـ عالم ترين پدر دنيا؛ امام باقر(ع)/ علي عباسي، سيما بروجردي (تصويرگر)/ منتظران ظهور / 1387
ـ امام باقر(ع)؛ جلوه امامت در افق دانش/ احمد ترابي/ بنياد پژوهشهاي اسلامي/ 1387
ـ باقر تورات؛ شرح حال و زندگاني امام باقر(ع)/ عليرضا اسداللهيفرد/ صبح پيروزي/ 1387
ـ چهل حديث از امام باقر(ع)؛ بي كران حكمت/ حسين شنوائي (شاعر)/ به نشر / 1387
|