قسمت دوم از مباحث : عروض بياموز
در ادامه معرفي اشعار هجايي قبل از اسلام در ايران بايد به كتبيه ي حاجي آباد اشاره كرد كه به وزن هشت هجايي است. اين كتيبه يك قطعه شعر است كه كريستن سن آن را از قول اندرياس پهلوي دان در مجله ي كاوه آورده است و در آن به تيرادازي شاهپور اول و ساختن عمارتي اشارت دارد و با سخناني از شاهپور كه در وزن هشت هجايي نظم شده است پايان مي يابد، آن قطعه اين است:


كي چيذاغي الندري
چيذي كي دستي نيوي است
هان پاذي پذ اين دركي
ايونها ذي و تيري
اوهان چيذاغي ايواستي
پس كي تيري او هان چيذاغ
اوگندي ادي دستي نيو

كه ترجمه ي آن چنين است:

مردي كه او اين بنا به سوي مغرب بنا كرده و دستش نيكوست. پاي در اين دره نهاده و تيري به جانب اين بنا انداخت. پس مردي كه تير به جانب اين بنا انداخت دستش نيكوست.

كه تقطيع مطلع آن چنين است:

كي چي ذا غي ا لن د ري
– – – – U – U –


ديگر يادگار زريران است؛ كه به زودي به طور مفصل آنرا معرفي خواهيم كرد.
در كتاب حماسي (اياتكار زريران) اشعار هفت هجايي وجود دارد، از آن جمله است سخنان جاماسپ كه از گزارش رزم فرداي «گشتاسپ» با «ارجاسپ» پادشاه هونها خبر مي دهد:

گويد جاماسپ ي بيتاش
او وه كي اچ مات ني زات
ايوب چون (اچ مات) زات مرد
ايوپ اچ اپرنايي
گيه، اوپتمان ني رسيد؛
فرتاك اين هم پت گوپند،
تك پوتك او وراژ پووراژ
وس مات اپاك، پوهر، اپي پوهر
وس پوهر اپي، اپيتر
وس اپيتر اپي پس
وس برات اپي برات
او وس كن ي شوي اومند
(كي شان) اپي شوي بوند

ترجمه ي قطعه فوق اين است:

گويد جاماسپ حكيم
آن كس بهتر كه از مادر نه زاد
يا از جواني و برنايي گي
به سر حد كمال نرسيد
فردا اين دو دسته فرو كوبند
دلير به دلير و گراز به گراز(گوييا «گراز» در اينجا به معني دلير و شجاع به كار رفته است.)
بس مادر سردار بي پسر
بس پسر بي پدر
بس برادر بي برادر
و بسياري زنان شوي دار (و بس زن شويمند)
كه آنان بي شوي شوند

تقطيع نخستين سخن جاماسپ چنين است؛

او وه كي اچ ما ني ذات
U – – – – – –



درخت آسوريك:
درخت آسوريك رساله اي است در مناظره ي «نخل و بز» و از شيوه ي كلمات چنين حدس زده اند كه دور نيست از روزگار اشكانيان باشد، گرچه اين كتاب داراي اوزان هجايي رسايي نيست و به نثر شبيه تر است، اما برخي قسمتهاي آن كه كمتر آسيب ديده، وزن زن خود را كمابيش حفظ كرده است. اصل اين اشعار، دوازده هجايي است. اينكه چند بيتي از آن؛

درختي رست است تر اوشتر و آسوريك
بنش خوشك است سرش هست تر
ور گش(كنيا) ني ماند
برش ماند انگور شيين بار آورد
مرتومان ويناي آن ام درختي بلند

كه ترجمه ي آن چنين است:

درختي روبيده است وراي كشور آسورستان
بن آن خشك است و سر آن تر است
برگش به ني ماند
و برش به انگور ماند. شيرين بار آورد
اي مردمان نگاه كنيد منم آن درخت بلند

تقطيع نخستين لخت آن چنين است:

د رخ تي رس ته اس
U – – – U -
تر اوش تر آ سو ريك
– – – U – –


شناخت شعر - ناصر الدين شاه حسيني 

منبع: تبيان