|
|
|
|
|
|
|
|
|
كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران |
اين كتابخانه تا سال ۱۳۱۶ كه رسماً كتابخانه ملي ناميده شد، بارها تغيير نام داد: كتابخانه دارالفنون، كتابخانه معارف، كتابخانه عمومي معارف، كتابخانه ملي فرهنگ، كتابخانه فردوسي، كتابخانه ملي تهران، كتابخانه ملي، و ....
● تأسيس: ۱۳۱۶
● تاريخچه:
در سال ۱۲۹۰ شمسي براي نخستين بار تشكيل سازمان كتابخانه ملي قانونمند شد و قانون ايجاد اين سازمان به تصويب رسيد. البته به علت كمبود بودجه در آن سال، تنها ساخت مدرسه حقوق سياسي تصويب شد و ساخت موزه و كتابخانه ملي به سال‌هاي بعد موكول گرديد.
در بهمن ۱۳۱۲ شمسي كه نظامنامه اساسي اداره انطباعات وزرات معارف و اوقاف به تصويب رسيد، «دايره كتابخانه ملي» و «شعبه اطلاعات و كتابخانه ملي» در تشكيلات اين وزارتخانه گنجانده شد.
مطابق اين نظامنامه، تنظيم و مواظبت كتاب‌هاي موجود در كتابخانه، تدوين و طبع فهرست‌هاي لازم براي كتاب‌ها، گردآوري كتاب‌هاي چاپ‌شده، جرايد و مجلات داخلي و خارجي كه به كتابخانه مي‌رسند، انتخاب كتاب‌هاي خطي و چاپي كه بايد خريداري شوند و همچنين اجراي مقرراتي كه مطابق نظامنامه جداگانه‌اي تعيين شده بود، بر عهده «دايره كتابخانه ملي» بود. نظامنامه داخلي كتابخانه در سال ۱۳۰۲ شمسي در ۲۷ ماده و ۱ تبصره، شامل تشكيلات و وظايف كتابخانه ملي به تصويب رسيد و مجدداً نظامنامه بعدي در دي ماه ۱۳۱۳ به‌عنوان كتابخانه عمومي معارف، مصوب شد.
اين كتابخانه تا سال ۱۳۱۶ كه رسماً كتابخانه ملي ناميده شد، بارها تغيير نام داد: كتابخانه دارالفنون، كتابخانه معارف، كتابخانه عمومي معارف، كتابخانه ملي فرهنگ، كتابخانه فردوسي، كتابخانه ملي تهران، كتابخانه ملي، و ....
پس از شهريور ۱۳۱۶ سرپرستي كتابخانه ملي با اداره كل باستانشناسي بود و كتابخانه از ادارات آن سازمان محسوب مي‌شد. تا سال ۱۳۴۳ كتابخانه تابع وزارت آموزش و پرورش (فرهنگ سابق) بود و از اين سال تحت نظارت اداره كل كتابخانه‌ها (كه واحدي از واحدهاي وزارت فرهنگ و هنر بود) درآمد و از سال ۱۳۵۳ خود واحد مستقلي در وزارت فرهنگ و هنر شد.
پس از انقلاب اسلامي طي مصوبه سال ۱۳۵۸ شوراي انقلاب، كتابخانه پهلوي سابق با تعدادي از كاركنان و كليه منابع و مجموعه خود به اين كتابخانه انتقال يافت و پس از آن با تغيير وزارت فرهنگ و هنر به وزارت ارشاد، كتابخانه ملي نيز به وزارت فرهنگ و آموزش عالي ملحق گرديد. در سال ۱۳۶۲ مركز خدمات كتابداري كه يكي از واحدهاي وزارت فرهنگ و آموزش عالي بود و خدماتي مشابه كتابخانه ملي ارائه مي‌داد نيز در اين كتابخانه ادغام شد.
پس از اين ادغام فكر استقلال كتابخانه ملي قوت گرفت و سرانجام در سال ۱۳۶۹ با تصويب مجلس شوراي اسلامي، اين كتابخانه به‌عنوان يك سازمان مستقل، زير نظر نهاد رياست جمهوري قرار گرفت. در سال ۱۳۷۸ سازمان مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي نيز از وزارت فرهنگ و ارشاد منفك شد و به كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران پيوست. در سال ۱۳۸۱ نيز سازمان اسناد ملي ايران در اين كتابخانه ادغام شد و كتابخانه ملي ايران به «سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران» تغيير نام يافت.
● ساختمان:
اولين ساختماني كه براي كتابخانه ملي ايران ساخته شد، بنايي است كه هم اكنون در خيابان سي تير در جوار موزه ملي ايران قرار دارد و مجموعه پيايندها و كتاب‌هاي فارسي و عربي كتابخانه را در خود جاي داده. طرح اين ساختمان را يك معمار فرانسوي به نام «آندره گدار» ارائه داد و مخزن آن براي گنجايش ۴۰ هزار كتاب در نظر گرفته شده است.
مساحت كل زمين آن ۷۶۴‚۳۵۳ مترمربع و ساختمان آن حدود ۵۰۰ مترمربع است. از دهه ۱۳۳۰ كمبود جا به‌شدت نمايان شد؛ درنتيجه مسئولان به فكر ساختن يك كتابخانه ملي بزرگ با استانداردهاي بين المللي افتادند و در سال ۱۳۵۲ با استمداد از «ايفلا»، به اين منظور برنامه‌اي ارائه دادند. از سال ۱۳۶۲ بحران كمبود جا شدت گرفت و به همين علت، بناچار ساختمان‌هاي ديگري نيز به كتابخانه اضافه شدند. از سال ۱۳۷۴ ساخت ساختمان جديد كتابخانه ملي با زير بناي ۹۰ هزار متر آغاز گرديده و به زودي به بهره‌برداري خواهد رسيد.
● فعاليت‌ها و خدمات:
طبق اساسنامه كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران (مصوب مجلس شوراي اسلامي در سال ۱۳۶۹) كتابخانه ملي مؤسسه‌اي آموزشي (علمي)، تحقيقاتي و خدماتي است كه زير نظر مستقيم رياست جمهوري انجام وظيفه مي‌كند و وظايف آن عبارت‌اند از:
۱. گردآوري، حفاظت، سازماندهي و اشاعه اطلاعات مربوط به آثار مكتوب (چاپي و خطي) و غيرمكتوب در ايران، يا متعلق به ايرانيان خارج از كشور و نيز در زمينه ايران‌شناسي و اسلام‌شناسي خصوصاً انقلاب اسلامي و همچنين در زمينه‌هاي علمي، فرهنگي و فني ديگر كشورها؛
۲. پژوهش و برنامه‌ريزي علمي كتابداري و اطلاع‌رساني و شركت در تحقيقات و فعاليتهاي بين‌المللي كتابداري و اطلاع‌رساني؛
۳. اتخاذ تدابير لازم براي صحت، سهولت و سرعت در امر تحقيق و مطالعه در همه زمينه‌ها به‌منظور اعتلاي فرهنگ ملي و انجام تحقيقات مربوط؛
۴. انجام مشاوره، نظارت، هدايت و ارائه خدمات فني و برنامه‌ريزي و سازماندهي كتابخانه‌هاي كشور؛
۵. ارائه روش‌هاي مطلوب به‌منظور هماهنگ‌كردن خدمات و فعاليتهاي كتابخانه‌هاي عمومي و
تخصصي به‌منظور تسهيل در مبادله اطلاعات.
● كتابخانه ملي به‌موجب اساسنامه خود براي ارائه خدمات فني، برنامه‌ريزي و سازماندهي كتابخانه‌هاي كشور، امور زير را بر عهده گرفته است:
۱. تهيه و انتشار منابع و ابزار كتابداري از قبيل كتابشناسي ملي ايران، گسترش رده‌ها، تهيه مستند اسامي مؤلفان و مشاهير،سازمان‌ها، ناشران، سرعنوان‌هاي موضوعي، تهيه استانداردهاي كتابخانه‌اي، تدوين قوانين فهرستنويسي، تهيه اصطلاحنامه‌هاي فارسي، و…؛
۲. تهيه فهرستبرگه منابع منتشره و فروش آن‌ها به متقاضيان؛
۳. برگزاري دوره‌هاي آموزش كتابداري به صورت عام و تخصصي؛
۴. ارتباط با انواع كتابخانه‌ها در سراسر ايران و خارج از كشور به‌منظور مبادله و اهداي كتاب و منابع ديگر.
● خدمات به ناشران:
۱. فهرستنويسي كليه آثار منتشرشده در ايران و فهرستنويسي پيش از انتشار (فيپا).
۲. ارائه شماره ثبت به مواد غير كتابي و تهيه ميكروفرم‌ها و مستندات، از ديگر خدمات كتابخانه ملي مي‌باشد. همچنين كتابخانه ملي به‌عنوان مركز ملي شماره استاندارد بين‌المللي پيايندها (شابپ) و كتاب (شابك) نيز عمل مي‌كند.
● خدمات اطلاعاتي پيوسته:
▪ بانك‌هاي اطلاعاتي «كتابشناسي ملي ايران» و «نمايه ملي ايران»؛
▪ـ «فصلنامه كتاب» و «ماكا» (مجله الكترونيكي كتابداري و اطلاع‌رساني)؛
▪ راهنماي نشريات الكترونيكي كتابداري و اطلاع‌رساني؛
▪ راهنماي نشريات الكترونيكي ايران‌شناسي و اسلام‌شناسي؛
▪ معرفي مراكز فرهنگي ايران.
● مجموعه‌ها:
مجموعه اين كتابخانه در حدود ۰۰۰‚۰۰۰‚۲ منبع شامل كتاب، نشريه، سند، جزوه، نقشه، تمبر، اسلايد، عكس، پوستر و جز آن است. مجموعه اين كتابخانه از طريق قانون واسپاري، خريد، اهدا، و وقف فراهم مي‌شود.
● انتشارات:
كتابشناسي ملي ايران، فصلنامه كتاب، راهنماي نشريات ايران، فهرست كتب خطي كتابخانه، سرعنوان‌هاي موضوعي فارسي، گسترش رده‌بندي ديويي، گسترش رده‌بندي كنگره، كتابشناسي‌هاي موضوعي، تجديد چاپ روزنامه‌ها و نشريات قديمي به‌صورت مجموعه، و كتب مختلف در زمينه كتاب و كتابداري.
● همكاري‌هاي بين‌المللي:
كتابخانه ملي با بسياري از كتابخانه‌هاي ملي جهان و ديگر كتابخانه‌هاي تخصصي در زمينه‌هاي مختلف علمي، آموزشي و فرهنگي ارتباط دارد. همچنين به مبادله كتاب و ديگر مواد كتابخانه‌اي مي‌پردازد[۱].
● اطلاعات تماس:
▪ ۸۷۸۸۹۴۷ ـ ۸۷۸۸۹۴۳ تلفن
▪ http://www.nli.ir پايگاه وب
NationL Library of Islamic Republic of Iran, نشاني
Anahita Alley,
Africa Ave,
Tehran(۱۹۱ ۷۶),
IRAN
نما مجله الكترونيكي پژوهشگاه اطلاعات و مدارك علمي ايران
منبع:www.aftab.ir |
|
|
|