تاريخ و زمان
جمعه 10 فروردين 1403  
  جستجو
  بازديدها
تعداد بازديد از سايت: 1012006
تعداد بازديد اين بخش: 118279
در امروز: 159
اين بخش امروز: 20

  زندگي نامه مشاهير
خاقاني شرواني

گروه : علوم انساني      رشته : زبان و ادبيات فارسي      گرايش : شعر      محل تولد : شروان      تاريخ تولد : 525
 خلاصه : بديل بن علي خاقاني شرواني در سال 525 ، در شروان به دنيا آمد. خاقاني از سخن گويان و قصيده سرايان ادب فارسي به شمار مي رود. زندگاني وي از دو مقطع برخوردار بوده است در مقطع اول شاعري است مديح سرا در دربار پادشاهان و در پرتو آن در رفاه و خوش گذران و در مقطع دوم زاهدي است كه از زيورهاي دنيوي گريزان و در وصف حمد و ثناي پروردگار و بيان خلقتش گويا و تواناست كه گوشه عزلت را به همنشيني با اميران ترجيح مي دهد.
 والدين و انساب : پدرخاقاني ، علي نام داشته و دوردگر (نجار) بود خاقاني به شغل پدر خود در چندين جا از ديوان خويش اشاره كرده است. گويا پدرش مي خواسته است كه خاقاني هم كار پدر را از دست ندهد و بدين جهت خاقاني را رنجيده خاطر داشته است. مادرش عيسوي نسطوري بوده و بر فرزند خود رفقي تمام داشت. خاقاني همواره از مهرو عطوفت مادر ياد مي كند. او با اين كه از شروان و شروانيان دلتنگ است ليكن به خاطر مادر بدان ناحيه اشتياق دارد. [ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص 613 ]
 استادان و مربيان : كافي الدين عمر بن عثمان ، عموي خاقاني طبيب و فيلسوف بود و خاقاني در مكتب وي بار آمد و بر فنون فلسفه آگاهي يافت. از ديگر استادان وي ، مي توان به ابوالعلاء گنجوي اشاره كرد. [ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص 613و627 ]
 هم دوره اي ها و همكاران : شاعران معاصر خاقاني عبارت بودند از: ابوالعلاء گنجوي ، رشيدالدين وطواط ، مجيرالدين بيلقاني، جمال الدين اصفهاني ، اثير الدين اخسيكتي. [ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص41- 639 ] در اين ميان خاقاني با اثيرالدين اخسيكتي معارضات بيشتر داشت. [ تذكره الشعرا ، مولف دولتشاه سمرقندي ، تهران: نشر پديدة خاور( كلالة خاور ) ، چاپ دوم 1366 ، ص 66 ]
 وقايع ميانسالي : خاقاني پس از بازگشت از سفر مكه ، به علت نامعلومي و شايد به سبب سعايت ساعيان ، با شروانشاه روابط تيره اي برقرار نمود و محبوس گشت. او بعد از مدتي ، نزديك به يك سال به شفاعت عزالدوله (غزنوي) نجات يافت. [ تاريخ ادبيات در ايران ، تاليف: ذبيح الله صفا ، ج 2 ، تهران: فردوسي ، چاپ ششم 1363 ، ص 780 ] سلاطين معاصر خاقاني عبارتند از : خاقان اكبر ابوالهيجا فخرالدين منوچهر بن فريدون شروانشاه، خاقان كبير جلال الدين ابوالمظفر اخستان بن منوچهر شروانشاه ، علاء الدين آستزبن محمد خوارزمشاه ، نصره الدين اسپهبد اعظم ابوالمظفر ليالوا شير طبرستان ، غياث الدين محمد بن محمودبن محمدبن ملكشاه سلجوقي ،ركن الدين ارسلان بن طغرل سلجوقي ، سيف الدين مظفر دربندي ، سيف الدين اتابك منصور حكمران شماخي ، مظفرالدين قزل ارسلان عثمان بن ايلدگز ، علاء الدين تكش بن ايل اسلان خوارزمشاه. [ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص39- 626 ]
 زمان و علت فوت : بعضي وفات خاقاني را در سال 532 و عده اي به سال 582 يا 581 نوشته اند ، اين را ضعيف دانسته‌اند زيرا خاقاني سالها پس از سال 538 زنده بوده و مطابق نقل جويني زندگاني او تا سال 592 مسلم مي گردد و بعضي وفات او را به سال 595 مي دانند. [ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص42- 641 ] اما آنچه مسلم است خاقاني در تبريز به عالم باقي شتافته است. [ آتشكده آذر ، مولف: لطفعلي بيك آذربيگدلي ، تهران: ناشر علمي ، 1337 ، ص 27 ]
 همفكران فرد : اكثر معاصران خاقاني او را در علم و اطلاع و فنون فضل مقدم شمرده‌اند. و وي را فيلسوف و آيت حق مي خواندند ، او نيز خود را دبير و مفسر و اديب و در شعر عربي همپايه حسان و برتر از لبيد و بحتري و در نثر بهتر از جاحظ و درشعر پارسي بالاتر از رودكي و عنصري و سنايي و معزي مي شمارد و آنان را ريزه خوار خوان خويش مي پندارد.[ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص 620 ]
 آرا و گرايشهاي خاص : خاقاني از سخن گويان قوي طبع و بلندفكر و در درجه اول از قصيده سرايان عصر خويش مي باشد. به نقل از بعضي شروانشاه اخستان ، اورا « سلطان الشعراء » لقب داده بود. اوقبل از پيوستن به خاقان اكبر منوچهر شروانشاه ، « حقايقي » تخلص مي كرد. سبك خاقاني در حقيقت از روش سنايي منشعب است و قسمتي از قصائدش به تقليد سنايي بوده و اين مي رساند كه خاقاني مدتي به تقليد او سخن سرايي كرده است. آراء و معتقدات خاقاني در دوره هاي مختلف زندگاني او تفاوت بسيار يافته است. او در آغاز زندگي شاعري مديحه سرابوده و از ممدوحان اجر شاياني مي گرفت و از زندگي مرفهي برخوردار بود. تا اينكه بخود مي‌آيد و از درگاه شاهان فارغ شده و توبه كند. به زيارت خانه خدا مشرف مي‌شود و مراسم حج را به جا آورده و از صحبت اميران دوري مي‌كند و تا آخر عمر كنج عزلت اختيار مي‌كند. تمايل خاقاني به زهد و آخرالامر به تصوف در افكار وي تاثير قوي گذاشت و با اينكه خود از فلسفه آگاهي داشت فيلسوفان را بي دين و فلسفه را ضلال مي پنداشت ، اما تصوف فكر اورا تعديل كرده و از تعصب او كاست. [ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص 612و614 و617و 23-621]

منابـــــــع
سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص 620

آثار ويژگي
ديوان قصائد و غزليات معروف به كليات خاقاني حاوي بيست هزار بيت است.
تحفه العراقين منظومه ايست به طرز مثنوي كه در آن خاقاني حوادث نخستين مسافرت خود به مكه و منازلي كه پيموده است را شرح مي دهد. او اين كتاب را به نام وزير جمال الدين ابوجعفر محمدبن علي اصفهاني نوشته و به وي تقديم كرد. اين اثر شايد اولين سفرنامه منظومه باشد. [ سخن و سخنوران ، مولف: بديع الزمان فروزانفر ، تهران: انتشارات خوارزمي ، چاپ سوم 1358 ، ص26- 625 ] خاقاني در اين اثر خود وجدان حساس خود را نمايانده است. او وجدان خود را به عبرت گرفتن از ايوان مدائن نصيحت مي كند. اين اثر جايگاه والايي را در ميان دانشمندان به خود اختصاص داده است. شايد به واسطه همين كاستي و نياز به عبرت گرفتن از كار جهان است كه قصيده خاقاني همچنان جاذبه خود را حفظ كرده است. [ چشمه روشن ، مولف غلامحسين يوسفي ، ناشر: علمي ، چاپ هفتم 1376 ، ص 168 ]
منطق الطير مولوي منطق الطير خاقاني را به صدا و انعكاس صوت تشبيه كرده است. غرض از تشبيه منطق الطير خاقاني به صدا توجه آن باكفاء خود وي و عدم انطباق آن بر افق جمهور متسمعان است. خاقاني خود نيز در چند مورد سخن خويش را منطبق الطيري مي نامد.نظيراين بيت: زخاقاني اين منطق الطير بشنو كه به زو معاني سرايي نيابي

منبع: ايران شناسي

تعداد بازديد اين صفحه: 208
خانه | بازگشت | ksguest (ksguest)

طراحی، پیاده سازی و اجرا توسط شبکه ملی مدارس ایران ( رشد )

www.roshd.ir Powered By Sigma ITID.